Charakterystyka rzeki San

San jest jedną z największych i najbardziej zasobnych w wodę rzek karpackich, o dużym znaczeniu gospodarczym dla województwa podkarpackiego. Rzeka wypływa w Bieszczadach Zachodnich na wysokości ok. 900 m n.p.m., na terenie Ukrainy. Długość Sanu wynosi 443,4 km, a powierzchnia jego zlewni 16 861,3 km2, z czego 14 390 km2 znajduje się w granicach Polski.

San jest główną rzeką Bieszczad oraz Pogórza Dynowskiego i Przemyskiego. Górny bieg rzeki ma charakter potoku górskiego, na odcinku ok. 55 km stanowi granicę państwową między Polską i Ukrainą.

Górny San wraz z dopływami zbiera wody z terenów objętych ochroną prawną ze względu na duże walory przyrodnicze i krajobrazowe. Są to: Bieszczadzki Park Narodowy, Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy, Park Krajobrazowy Doliny Sanu, Park Krajobrazowy Gór Słonnych i Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego.

Dolina Sanu przebiega zakolami, w obrębie Bieszczad jest głęboko wcięta w skałach fiszowych. San podcina zbocza doliny, w której odsłaniają się pionowo ustawione ławice piaskowców i łupków warstw krośnieńskich. Te same utwory fliszowe w postaci ostrych ławic skalnych sterczą na dnie rzeki ponad poziom wody w okresach suszy.

Do najważniejszych źródeł zanieczyszczenia wód Sanu zalicza się zakłady przemysłowe, usługowe, warsztaty rzemieślnicze oraz indywidualne gospodarstwa rolne i domowe.

Ze względu na swą rangę gospodarczą i przyrodniczą San objęty jest systematycznymi badaniami w ramach monitoringu środowiska. Rzeka kontrolowana jest na całej długości, od źródeł do ujścia do Wisły. Równocześnie badany jest stan czystości wód głównych dopływów Sanu: Osławy, Stubnicy, Wiaru, Wiszni, Szkła, Lubaczówki, Wisłoka, Trzebośnicy i Tanwi.

Wody Sanu klasyfikują się, na przeważającej długości do III klasy czystości.

Rzeka San płynie ku północy i na wschód między pogórzami Dynowskim i Przemyskim.

Spadek Sanu na terenie Dynowa to około 22‰. Średni roczny przepływ w Dynowie wynosi około 43 m3/s. Nad Sanem zachowały się ślady starej kultury Słowian, zabytki budownictwa drewnianego i specyficzny folklor. Wiąże się to z historią osadnictwa obszaru położonego na pograniczu polsko-ruskim, z migracjami różnych elementów narodowościowych wzdłuż Sanu i jego dopływów, i powstaniu oddzielnych grup etnicznych np. Lasowiacy, Kresowiacy, Pogórzanie, Dolinianie i in.

Pogórze Dynowskie, to wschodnia część Pogórza Środkowobeskidzkiego między dolinami Wisłoka i Sanu. W części północnej jest dość monotonną, wyrównaną, ale rozciętą erozyjnie powierzchnią wyżynną o wys. 350–450 m n.p.m. Tylko w części północno-zachodniej na granicy z Kotliną Jasielsko-Krośnieńską, występują wyraźniejsze twardzielowe grzbiety i ostańcowe pagórki, z których najważniejszym jest Góra Sucha (592 m) oraz ostańce skalne, np. w rezerwacie Prządki.

Centralną część Pogórza zajmuje łukowata Kotlina Dynowska. Tworzy ona swoisty mikroregion geograficzny, okolony wzniesieniami Pogórzy, a od południa i wschodu zamknięty silnym przewężeniem doliny rzecznej. Dno obniżenia Sanu opada od ok. 240 m n.p.m. pod ulicą Karolówką do ok. 230 m n.p.m. koło Bachórza. Kulminacje wzgórz osiągają przeważnie 330–335 m n.p.m., a najwyższy punkt (na południowy wschód od Bartkówki) wznosi się do ok. 415 m n.p.m. Miasto jest usytuowane na silnie wyodrębnionym, wysuniętym ku północy, rozległym grzbiecie wysokiej nadzalewowej terasy Sanu. Centrum Dynowa, położone ok. 250–258 m n.p.m., zajmuje końcowe partie wspomnianego wzniesienia, górując kilkanaście metrów nad poziomem zalewowym doliny.

Urodzajne gleby podgórskie rozwinęły się na lessopodobnych ziemiach pyłowych wytworzonych z fliszu. Dno dolinne wyścielają wartościowe rolniczo mady.

W krajobrazie Pogórza, a zwłaszcza w okolicy samego Dynowa przeważają pola uprawne z płatami lasów mieszanych, w których przeważają buki, jodły oraz jawory. W lasach tych występuje także sosna, świerk i brzoza. Posiadają one bogatą florę i faunę. Niektóre gatunki flory występujące na Pogórzu Dynowskim są unikatowe w skali całego kraju, np. cybulica dwuliścienna i lilia złotogłów.

Rejon Dynowa jest także bogaty w różne gatunki zwierząt i owadów. Miłośnicy fauny górskiej mogą zaobserwować rzadkie w Polsce siedliska bobrów, borsuka, orlika krzykliwego, bociana czarnego, kruka oraz kumaka. Istniejące warunki geograficzno-przyrodnicze i klimatyczne sprzyjają zachowaniu populacji licznych zwierząt, ptaków i owadów oraz ryb.

Krajobraz naturalny, jaki istniał w okolicach Dynowa, uformował się znacznie wcześniej, bo około 15 000 lat temu. Zmiany stosunków klimatycznych, jakie miały miejsce w ostatnich 15 tys. lat nie były na tyle duże, aby mogły spowodować zasadniczą zmianę szaty roślinnej czy pokrywy glebowej.

Powrót do strony głównej...