Dynów i
jego okolice położone są na Pogórzu Karpackim określanym mianem Pogórza
Dynowskiego. Miasto jest nieformalną stolica Pogórza Dynowskiego oraz jedyną
miejscowością posiadającą prawa miejskie sięgające jeszcze XV w. Położone jest
głównie po lewej stronie Sanu na wysokości 250-270 m n.p.m., natomiast po
prawej stronie rzeki usytuowana jest dzielnica miasta – Bartkówka. Administracyjnie
leży w województwie podkarpackim, na południu powiatu rzeszowskiego, na styku
czterech powiatów: rzeszowskiego, przemyskiego, przeworskiego i brzozowskiego. Swym
zasięgiem obejmuję powierzchnię 24 km² i liczy
około 6300 mieszkańców.
Dynów stanowi
ważny ośrodek życia administracyjnego, społecznego i kulturowego o wymiarze
ponadlokalnym. Funkcjonują tutaj urzędy publiczne, instytucje regionalne,
szkoły średnie oraz wiele firm prywatnych i przedsiębiorstw.
Miasto posiada znakomite warunki do rozwoju
turystyki. Główne walory tego terenu to malownicze położenie geograficzne,
rzeka San, nieskażone środowisko przyrodnicze, interesujące zabytki
architektury, liczne oznakowane szlaki turystyczne, które zaprowadzą nas w
ciekawe miejsca zarówno w mieście, jak i okolicy.
Przez miasto przebiegają: niebieski szlak karpacki
(Dynów - Ustrzyki Dolne), szlak niebieski (Dynów - Rzeszów) i żółty szlak
turystyczny (Dynów - Czudec), których dokładne opisy znajdują się na stronach
PTTK oddział w Rzeszowie i Przemyślu, trasa rowerowa „Doliną Sanu”, miejska
trasa rowerowa łącząca pięć punktów widokowych położonych wokół Dynowa, szlak
wodny „Błękitny San”. Ponadto dwa szlaki turystyczno-kulturowe: Nadsańskich
Umocnień „Linia Mołotowa” oraz Szlak Chasydzki, na trasie którego znajduje się
cmentarz żydowski z grobem cadyka Cwi Elimelecha Szapiro.
Urozmaicony
krajobraz i bogata przyroda chroniona jest w Parku Krajobrazowym Pogórza
Przemyskiego, w którego zasięgu znajduje się część Dynowa oraz w
Przemysko-Dynowskim Obszarze Chronionego Krajobrazu. Podczas wędrówek po lasach
Dynowa można spotkać: sarny, lisy, dziki, czasem jelenie lub też salamandry
plamiste, a także puszczyka uralskiego, myszołowa lub krogulca. Bogata przyroda
oferuje wiele rzadkich gatunków flory np.: lilię złotogłów, czosnek
niedźwiedzi, tojad mołdawski i wiele odmian storczyków.
Obok
wycieczek pieszych i rowerowych pobyt na Dynowszczyźnie sprzyja uprawianiu
sportów wodnych. San to bowiem wymarzona rzeka dla kajakarzy i pontoniarzy.
Rzeka na tym odcinku ma jeszcze górski charakter, tworzy malownicze przełomy. Szlak wodny z Sanoka do Przemyśla liczy 113 km. Można podzielić
go na 3–5 etapów planując noclegi na biwakach w Sanoku, Temeszowie, Dynowie,
Słonnem czy Krasiczynie. Rzeka stwarza również świetne warunki dla
wędkarstwa. Występuje tu wiele cennych gatunków ryb w tym łososiowatych, co
sprzyja uprawianiu wędkarstwa sportowego. Z Dynowa pochodzi mistrz i wicemistrz
świata w wędkarstwie muchowym Franciszek Szajnik.
Ciekawą propozycją dla turystów jest przejazd
kolejką wąskotorową „Pogórzanin” na trasie Przeworsk-Dynów. Kursująca sezonowo
kolejka łączy Ziemię Przeworską z Pogórzem Dynowskim tunelem o długości 602
metrów, znajdującym się w miejscowości Szklary. Docelowy dworzec w Dynowie jest
najbardziej reprezentatywnym budynkiem stacyjnym na całej trasie kolejki,
wzbogacony dodatkowo zabytkową lokomotywą. Kolejka pokonuje 46-kilometrowa
trasę w 2 godziny i 45 minut.
Bogate
są tradycje i aktywność kulturowa mieszkańców Dynowa. W mieście funkcjonuje Chór
Mieszany „Akord” (pod dyrekcją Andrzeja Kędzierskiego), Orkiestra Dęta OSP
(założona przez Tadeusza Dymczaka, a obecnie prowadzona przez Franciszka Podulkę),
Kapela Ludowa „Dynowianie”, Młodzieżowa Kapela Ludowa „Pogórzanie” (prowadzona
przez Andrzeja Sowę), Kapela Podwórkowa „Tońko” (prowadzona przez Antoniego
Dżułę), Amatorski Zespół Teatralny działający przy Towarzystwie Gimnastycznym
„Sokół” (założony przez Władysława Biegę a obecnie prowadzony przez Krystynę
Dżułę), Bocca Della Verita (zespół grający poezję śpiewaną) oraz liczne zespoły
taneczne i artystyczne działające przy MOK-u, w szkołach podstawowych i
średnich.
O rozwój
kulturalny dba Miejski Ośrodek Kultury, o intelektualny Miejska Biblioteka
Publiczna. W mieście funkcjonują galerie: „Pniak” – prywatna galeria Bogusława
Kędzierskiego, absolwenta Liceum Sztuk Plastycznych im. A. Kenara w Zakopanem,
gdzie prezentowane są rzeźby i płaskorzeźby w drewnie, „Galeria na Zabramie” - jej
właścicielami są Jolanta Pyś-Miklasz (zajmuje się malarstwem sakralnym, pejzażem,
portretem, maluje biżuterię na kamieniach) oraz Janusz Miklasz (rzeźbiarz) oraz
„Galeria Dworska” Tadeusza Pindyka, która prezentuje rzeźby i płaskorzeźby w
lipie. W 2015 roku została utworzona przy Zespole Szkół w Dynowie Izba
Regionalna im. Mieczysława Krasnopolskiego.
Z
sukcesami działa Stowarzyszenie De-Nowo (organizuje przedstawienia plenerowe z
udziałem mieszkańców), Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” (z działającymi
sekcjami sportowymi: tenisa stołowego, badmintona, piłki ręcznej i aerobiku,
Uniwersytetem Złotej Jesieni oraz wspomnianym wcześniej zespołem teatralnym),
Stowarzyszenie Promocji i Rozwoju Regionu Dynowskiego – Towarzystwo Przyjaciół
Dynowa, Stowarzyszenie Przyjaciół Zespołu Szkół Zawodowych Dynowie,
W Dynowie od ponad 20 lat wydawany jest miesięcznik „Dynowinka”,
komentujący rzeczywistość miasta i okolic.
Dowodem dużej aktywności kulturalnej miasta są organizowane ważne
imprezy, wykraczające rangą poza jego obszar. Już od ponad 50 lat odbywają są
Dni Pogórza Dynowskiego, a ponadto Pogórzańska Nuta - Przegląd Kapel,
Instrumentalistów i Śpiewaków Ludowych w ramach Ogólnopolskiego Festiwalu w
Kazimierzu n/Wisłą, Konkurs Kolęd i Pastorałek, Dynowska Jesień Teatralna, SZPAK
– szkolne prezentacje artystyczne, Konkurs Recytatorski Poezji Patriotycznej,
widowiska plenerowe teatralne wystawiane przez Stowarzyszenie De-Novo, Dożynki
na Zasaniu oraz wiele innych imprez cyklicznych.
W trosce
o rozwój sportu i kultury fizycznej na terenie miasta powstają nowe obiekty
sportowe i rekreacyjne, a istniejące są gruntownie remontowane. Od 1947 roku
działa klub sportowy – Towarzystwo Sportowe „Dynovia”, a przy szkołach uczniowskie
kluby sportowe, rozwijające talenty młodych. Na bazę sportową składają się kompleks
boisk wielofunkcyjnych „Orlik” wraz kortem tenisowy ze sztuczna nawierzchnią,
boisko wielofunkcyjne przy Parku Miejskim w Dynowie wraz z kortem tenisowym i
placem zabaw dla dzieci oraz stadion miejski.
Dynów
jest miastem pełnym architektonicznych, krajobrazowych i przyrodniczych
ciekawostek.
Najważniejsze
zabytki miasta to:
-
kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca jedna z najcenniejszych i najstarszych
budowli sakralnych na Podkarpaciu. Pierwotnie drewniany, obecnie murowany w
stylu późnorenesansowym wzniesiony został na początku XVII w. Wielokrotnie
przebudowywany, ostatecznie jest jednonawową świątynią z parą kwadratowych
kaplic bocznych. Wewnątrz można obejrzeć późnorenesansowe sklepienie bogato
zdobione sztukateriami. Barokowe wyposażenie pochodzi z XVII i XVIII w. Na
uwagę zasługuje XVIII-wieczny wczesnobarokowy obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem
zwanej Matką Boską Dynowską. Warto też zwrócić uwagę na rokokowy prospekt
organowy, ambonę barokową z XVIII w., XVII wieczną drewnianą chrzcielnicę,
marmurowe epitafium inskrypcyjne Stanisława Wapowskiego z 1540 r., figurę
Chrystusa Ukrzyżowanego w kaplicy św. Antoniego, neorenesansowe stalle. W skład
zespołu kościelnego wchodzi barokowa dzwonnica z XVII w. z kaplicą św. Teresy w
przyziemiu oraz murowane ogrodzenie z renesansową bramą w kształcie łuku
triumfalnego,
- ziemne
fortyfikacje miejskie i zamkowe z XIV i XV w. zachowane do dziś tylko w
niewielkich fragmentach,
- rynek
z odrestaurowanym pomnikiem Władysława Jagiełły z 1910 r. oraz zabytkowymi
kamienicami,
-
pozostałości zabudowań dworskich rodziny Trzecieckich z XIX w. - murowana
oficyna dworska z 1904 r., pozostałości parku i drewniana studnia,
-
murowana szkoła z przełomu XIX i XX w. z bogatą dekoracją snycerską (obecnie
siedziba Urzędu Gminy),
-
zabytkowy dworzec kolejki wąskotorowej na linii Przeworsk – Dynów wraz z
budynkiem administracyjnym, magazynem spedycji kolejowej, budynkiem wagi
kolejowej, urządzeniami sygnalizacyjnymi i torowiskiem oraz lokomotywą z końca
XIX w.,
-
cmentarz rzymskokatolicki z początku XIX w. wraz z kaplicą z 1829 r.,
- dwa
cmentarze żydowskie (kirkuty): przy ulicy Piłsudskiego (ohel cadyków: Cwi
Elimelecha Szapiry i jego synów) oraz przy ulicy Karolówka (z kilkoma
zachowanymi nagrobkami),
- schrony
bojowe od ognia czołowego i tradytorowy oba położone na tzw. „Linii Mołotowa” –
ul. Bartkówka obok nr 18 i ul. Bartkówka obok nr 145,
- liczne
dynowskie kapliczki, figury i krzyże,
-
kapliczka-obelisk (słup handlowy) – najstarsza dynowska kapliczka z XVIII w. przy
ulicy Piłsudskiego.