ŚCIEŻKA HISTORYCZNA BABIC

Ścieżka powstała w 2008 roku z inicjatywy i pod kierunkiem Piotra Haszczyna w ramach programu Śladami Przeszłości. Przygotowaniem materiałów zajęli się uczniowie Publicznej Szkoły Podstawowej w Babicach. Powstaniu szlaku przyświecał cel wyeksponowania walorów historycznych miejscowości służących edukacji regionalnej uczniów oraz niewątpliwych walorów turystycznych miejscowości turystom odwiedzającym te tereny. W skład ścieżki wchodzi 5 przystanków zlokalizowanych przy najważniejszych, historycznych miejscach w Babicach, zaopatrzonych w tablice edukacyjno-informacyjne:

Przystanek nr 1 - Kościół parafialny pw św. Trójcy

Obecny kościół pw Trójcy Świętej pochodzi z lat 1792-1794. Jego fundatorami byli Katarzyna i Jerzy Pinińscy. Barokowa świątynia została odnowiona dzięki staraniom kolejnego właściciela Babic – Eustachego Dembińskiego w 1860 roku. Niedługo potem, bo w 1886 roku, na wskutek wielkiego pożaru zniszczeniu uległ dach świątyni oraz część jego wystroju wewnętrznego. W trakcie odbudowy prowadzonej przez ks. Karpińskiego - proboszcza parafii - kościół uzyskał dach w obecnym kształcie, wieżyczkę na sygnaturkę oraz fronton. Cały obiekt - tak, co do architektury, jak i wyposażenia – doczekał w się latach 2004-2008 gruntownej rewitalizacji i renowacji. Jest to budowla murowana, późnobarokowa, z ciekawą architektonicznie fasadą. Fasada zachodnia z wejściem do kościoła jest dwukondygnacjowa. Zdobią ją cztery pilastry, po dwa z każdej strony. Świątynia jest orientowana, jednonawowa, zakończona dwuprzęsłowym prezbiterium, zamkniętym prostą ścianą. Nawa jest szersza i wyższa od prezbiterium. Sklepienie świątyni jest krzyżowe nad prezbiterium, a kolebkowe z lunetami nad nawą. Ściany zdobią toskańskie pilastry, pomiędzy którymi znajdują się płytkie wnęki zamknięte półkolistym łukiem. Na końcu nawy, po prawej i lewej stronie, przed wejściem do prezbiterium umieszczone są dwa ołtarze boczne z obrazami św. Józefa i św. Antoniego Padewskiego oraz św. Stanisława Biskupa i św. Jana Nepomucena. Ołtarze boczne są utrzymane w stylu barokowo-klasycystycznym, natomiast obrazy są w stylu barokowym. Ołtarz główny zdobią figury Ewangelistów: św. Łukasza i św. Jana. W centrum ołtarza znajduje się łaskami słynący, pochodzący prawdopodobnie z XVII wieku, obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem. Nad nim usytuowany jest obraz Trójcy Świętej. Na szczególna uwagę zasługuje barokowa ambona w kształcie okrętu, z figurami dwóch Apostołów, która powstała w II połowie XVIII wieku i była wzorowana na ambonie z kościoła Karmelitów w Przemyślu. W kościele znajduje się także ciekawa chrzcielnica z czarnego marmuru, ufundowana przez Katarzynę i Jerzego hr. Pinińskich. Chrzcielnicę zdobi kartusz z herbami Jastrzębiec i Ślepowron. Na ścianach świątyni wiszą pozostałe barokowe obrazy: św. Jerzego, św. Katarzyny, św. Tekli, św. Piotra z Alkantary, św. Franciszka Ksawerego, św. Ignacego, św. Hieronima, św. Marii Magdaleny i św. Eustachego. Na ścianie pod chórem znajdują się epitafia: Rozalii z Bahrynowskich, proboszcza z Babic – Floriana z Bobów Bobowskiego i Rodziny Pinińskich. Kościół otoczony jest murem z 1794 roku, a w jego rogach przed fasadą usytuowane są symetrycznie dwie wieże, powstałe w tym samym czasie. W jednej z nich, będącej dzwonnicą, zachował się stary dzwon odlany w 1645 roku przez Jana Denningka w Gdańsku.

Przystanek nr 2 - Rynek

Prawa miejskie Babice otrzymały w 1407 roku gdy miasteczko należało do ziemi sanockiej. Ponoć już w 1416 roku pierwszy wójt Sobek Lach bronił miasteczko przed Tatarami. W latach następnych przez nich napadane i palone uległo całkowitemu zniszczeniu. W 1479 roku Jan Kmita z Dubiecka sprzedał Babice kasztelanowi lubuskiemu Dobiesławowi Kmicie, którego syn Stanisław Kmita Woj. ruski odbudował miasteczko po roku 1508. Jego następcą był Piotr Kmita, kasztelan krakowski, właściciel Bachowa, Leska, Wiśnicza, jeden z najbogatszych i bardziej wpływowych ludzi ówczesnej Polski. Już w tym okresie miejscowość posiadała wodociągi. Babice uzyskały duże znaczenie handlowe. W 1553 roku król Zygmunt August nadał tutejszym mieszczanom przywilej wolności od ceł na komorach i stanowiskach królewskich, rozszerzony przez Stefana Batorego. Po śmierci Piotra Kmity i jego żony Barbary z Herbutów część dóbr otrzymał Jerzy Stadnicki syn Mikołaja i Katarzyny z Mniszchów, który odsprzedał w 1588 roku Bachów wraz z Babicami Stanisławowi Tarnowskiemu. W 1602 roku Tarnowscy sprzedali te dobra Janowi Tomaszowi Drohojowskiemu, od którego nabył je jego szwagier Mikołaj Wolski. W 1624 roku okolice Babic jeszcze raz spustoszyli Tatarzy zabierając wielu mieszkańców w jasyr. W 1645 roku klucz bachowski z Babicami otrzymał Felicjan Grochowski, kasztelan przemyski, którego syn odstąpił dobra Ossolińskim. Później w 1643 roku sejm zezwolił na składowanie win węgierskich w Babicach. Po "Potopie szwedzkim" w Babicach zostali osadzeni schwytani wcześniej do niewoli żołnierze szwedzcy (prawdopodobnie Finowie) którzy nigdy nie byli chłopami pańszczyźnianymi. Po ich pobycie w Babicach pozostała nazwa topograficzna "Na Szwedach", znajdująca się na wysokości Zawady po drugiej stronie Sanu w kierunku wschodnim. Później właścicielami miasteczka byli kolejno Grabieńscy, Gorzkowscy, Pinińscy i w roku 1876 Zdzisław hr. Dembiński. W drugiej połowie XVIII wieku w związku z wybudowaniem nowego traktu z Krosna i Dynowa do Przemyśla rola Babic zwiększyła się. Odbywały się tu głównie jednodniowe jarmarki na bydło, drób i jaja – w dniach 6 I, 4 V, 24 VIII, 25 IX. Dnia 2 XI 1848 r.oku spłonął drewniany ratusz, a wraz z nim wszelkie księgi miejskie, dokumenty i przywileje. Pod koniec XIX wieku miasteczko podupadło, ludność utrzymywała się z rolnictwa i żeglugi na Sanie.

Przystanek nr 3 -  Cerkiew greckokatolicka pw Zaśnięcia Bogurodzicy

Cerkiew pw Zaśnięcia Bogurodzicy znajduje się w południowej-zachodniej części miejscowości. Wzniesiona została w 1839 roku przez cieślę Kozubala spod Krosna jako filialna cerkiew greckokatolicka parafii w Skopowie, na miejscu wcześniejszej również drewnianej świątyni. Po stronie zachodniej cerkwi wybudowana została wolnostojąca drewniana dzwonnica z 1840 roku, wykonana w konstrukcji szkieletowej. Wyremontowana w 1888 roku i bez większych przekształceń użytkowana aż do czasu II wojny światowej gdzie po jej zakończeniu w wyniku zmian geopolitycznych skutkujących wysiedleniem społeczności ukraińskich w 1947 roku poza granice Polski, została opuszczona i powoli prze kolejne dziesięciolecia popadała w ruinę. Cerkiew to drewniana budowla, zbudowana na rzucie prostokąta o wymiarach 17,7 x 9,1 m z trójbocznie zamkniętym prezbiterium i prostokątną kruchtą od frontu, nakryta dachem kalenicowym. Ściany są w konstrukcji zrębowej wsparte na kamiennej podmurówce, od zewnątrz oszalowane deskami. Wnętrze jednoprzestrzenne z sanktuarium oddzielonym ścianką ikonostasowi, wzdłuż ściany zachodniej drewniany chór wsparty na słupach. Wnętrze ozdobione polichromią. Dawne choć niekompletne wyposażenie obecnie znajduje się w Dziale Sztuki Cerkiewnej Muzeum-Zamku w Łańcucie, a niektóre ikony w Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej.

Przystanek nr 4 - Przy starym cmentarzu

Stary cmentarz założono prawdopodobnie początkiem XIX wieku. Był użytkowany do około 1900 roku, kiedy to założono obecny tzw. nowy cmentarz na wzniesieniu, przy wjeździe do miejscowości od strony Przemyśla. Stary cmentarz ma powierzchnię 48 arów i był użytkowany przez parafię rzymskokatolicką. Zapewne niewielka mniejszość greckokatolicka również z niego korzystała. Pośrodku cmentarza zachowała się kapliczka z kamienia i cegły, z owalnym zakończeniem w absydzie, dachem siodłowym pokrytym gontem i zwieńczonym kutym krzyżem. Obecnie kapliczka jest w stanie ruiny. Na cmentarzu pośród wielu grobów na szczególna uwagę zasługują nagrobki babickich proboszczów: ks. Jana Kantego Ładosia i Józefa Karpińskiego. Niestety są w złym stanie. O zabytkowe groby na starym cmentarzu troszczą się uczniowie Publicznej Szkoły Podstawowej w Babicach.

Przystanek nr 5 - Zespół dworsko-parkowy

W zachodniej części miejscowości znajduje się zespół dworsko-parkowy obejmujący: dwór, murowany spichlerz i kuźnię. Wzniesiony został w II połowie XIX wieku przez hr. Eustachego Dembińskiego, następnie stanowił własność Józefa Jaruzelskiego a ostatnią właścicielką dworu była Jadwiga Jarosz-Radomyska. Dwór usytuowany jest na wzgórzu pokrytymi resztkami parku krajobrazowego, zbudowany na ceglanej podmurówce, drewniany, otynkowany, parterowy, podpiwniczony z 2 ryzalitami od tyłu, dzięki czemu uzyskuje plan podkowy. Płaski dach siodłowy kryty blachą, skrajne partie strychu wykorzystane na pomieszczenia mieszkalne. Ryzality piętrowe są pokryte osobnymi dachami, a na narożach dworu znajdują się prostokątne otwory – lizeny. W pobliżu zabudowań dworskich znajduje się murowana z kamienia kuźnia, której wnętrze zaadoptowane jest na potrzeby kawiarenki. Murowany z kamienia i cegły spichlerz usytuowany jest wzdłuż alei dojazdowej. To parterowy, podpiwniczony budynek pokryty dachówką. Otaczający zabudowania park krajobrazowy pochodzi z drugiej połowy XIX wieku i rozplanowany został na wcześniejszych reliktach układu przestrzennego. Pośrodku parku stoi dwór otoczony resztkami grabowego bindażu. W składzie florystycznym dominują tu grab, lipa, buk, modrzew. Z gatunków obcych do niedawna rosły tu jedne z najokazalszych na ziemi przemyskiej orzechy czarne. Współcześnie występują jeszcze stare żywotniki, surmia, sosna amerykańska. Na parterze wodnym zachował się kanał z niewielkim stawem i progiem kamiennym.

Na podstawie www.spbabice.edu.pl/pdf/sciezka_historyczna.pdf, /www.krzywcza.eu/informacje-dla-turysty.html, spbabice.edu.pl/jupgrade/slady-przeszlosci.html - Renata Kaniuczak

Powrót do strony głównej...