Teren działania Związku Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego skupiającego 6 gmin (Gmina Dydnia, Nozdrzec, Dynów, Dubiecko, Krzywcza i Miasto Dynów), stanowi niezwykle atrakcyjny obszar turystyczny i rekreacyjny. To atrakcyjny region poznawczy dla turystów – krajoznawców i wymarzony dla tych, którzy znajdują przyjemność w samotności na szlaku, w odkrywaniu zapomnianych śladów wielkiej historii. Pogórze Dynowskie i Przemyskie ma do zaoferowania nieskażone środowisko, rzekę San i interesujące zabytki architektury (zarówno obiekty sakralne tj. kościoły, cerkwie, jak i budowle rezydencjalno-obronne z pięknymi założeniami ogrodowymi, gdzie rośnie znaczna część pomników przyrody), nie zawsze najwyższej klasy ale zawsze będącymi niezastąpionymi świadectwem przeszłości tych ziem. Liczne walory przyrodnicze, historyczne i kulturowe stanowią ogromny potencjał dla rozwoju tego regionu. Mając to na uwadze oraz wychodząc na naprzeciw potrzebom współczesnej edukacji ekologicznej, Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego utworzył trasę rowerową „Doliną Sanu”.

Trasa biegnie przez wszystkie gminy Związku i liczy ponad 250 km, jest podzielona tak, by można ją było przebyć zarówno na dwóch kółkach jak i pieszo. Dodatkowym jej atutem jest to, że można ją zacząć i skończyć na dowolnym etapie. Średnio zaawansowany turysta pokonuje ją bez specjalnego zmęczenia. Biegnie ona po urozmaiconym terenie, gdzie pokonuje polne drogi, leśne dukty, liczne podjazdy i zjazdy oraz odcinki mało ruchliwych szos. Charakteryzuje ją spójność (łatwa orientacja i integracja), wygoda (łatwość korzystania z trasy, dobra nawierzchnia), atrakcyjność (czytelny przebieg i estetyka).

Poszczególne etapy trasy prowadzą przez najbardziej interesujące, charakterystyczne dla tych terenów miejsca.
Wyodrębniając poszczególne etapy przedstawiono najbardziej nurtujące problemy związane z ochroną przyrody. Nie zapomniano również o bioróżnorodności elementów przyrodniczych czy zagadnieniach historycznych i kulturowych.

Szlak rowerowy stanowi bogate źródło informacji, znajduje się na nim 67 tablic umieszczonych na mapie i kryjących się pod postacią kolorowych baloników. To jest:
– 35 tablic zawierających informacje o cennych zabytkach architektonicznych, obiektach i miejscach posiadających duża wartość historyczną i kulturową wspartych bogatą szatą fotograficzną (baloniki w kolorze czerwonym),
– 6 tablic głównych stojących w centralnych punktach gmin należących do Związku, zawierających mapę trasy, ogólne informacje o niej i bogate ilustracje w postaci fotografii (baloniki w kolorze czerwonym),
– 16 tablic o charakterze edukacyjnym zawierających informację o florze i faunie doliny Sanu oraz dotyczące tematyki leśnej (baloniki w kolorze niebieskim),
– 6 tablic ekologicznych przestrzegających o zagrożeniach wynikających z działalności człowieka, znajdujących się w miejscach najbardziej na nie narażonych (baloniki w kolorze zielonym),
– 4 tablice regulaminowe usytuowane w lesie przy postojach informujące o zasadach zachowania się w takim miejscu (baloniki w kolorze żółtym).
Na tak wytyczonej trasie zorganizowano 4 miejsca postojowe wyposażone w małą infrastrukturę (stoły, ławki, kosze na śmieci i stojaki na rowery). W przyszłości znajdzie się na niej więcej takich miejsc.

 W 2012 roku trasa wzbogaciła się o oznakowanie pionowe w postaci tabliczek typu “R” w kolorze czerwonym z napisem “Doliną Sanu”.  Łącznie na całej trasie zamontowano 112 znaków typu R-1, 24 znaki typu R-1a, 129 znaków typu R-1b, 83 znaki typu R-3. Wbetonowano 60 stalowych oraz 30 słupków drewnianych na metalowych kotwach. Uzupełnieniem całego projektu jest przewodnik w formie folderu, wydany w ilości 5000 sztuk. Tabliczki, słupki, obręcze mają odpowiednie wymiary, wygląd i kolorystykę, spójną z normami europejskimi oraz polskimi wymogami dotyczącymi znaków i sygnałów drogowych. Całe oznakowanie jest również zgodne z wytycznymi PTTK-u. Jest to największa i najdłuższa trasa rowerowa na Podkarpaciu.

W realizacji projektu dużego wsparcia w formie dotacji udzielił nam Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej z Rzeszowa oraz Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego. Również takie instytucje jak: Starostwo Powiatowe w Przemyślu, Starostwo Powiatowe w Brzozowie, Bank Spółdzielczy w Dynowie nie pozostały obojętne na taki sposób promowania turystyki. Serdecznie dziękujemy i w dalszym ciągu liczymy, na wspieranie naszych działań zmierzających do promowania aktywnej turystyki.

Na ostatnim etapie realizacji projektu trasy “Doliną Sanu” swoją pomoc okazało nam Towarzystwo Gimnastyczne “Sokół” z Dynowa na czele z Panią Prezes Krystyną Dżułą. Ich bezinteresowność pozwoliła nam z sukcesem oznakować trasę oraz wydać przewodnik.

Przewodnik “Doliną Sanu – rowerowa trasa przyrodniczo-edukacyjno-turystyczna”, który dostępny jest w wersji PDF Pobierz

Do zobaczenia na trasie…

MIASTO I GMINA DUBIECKO

Zespół pałacowo-parkowy w Dubiecku (Zamek Dubiecko)

Zamek w Dubiecku został wybudowany pod koniec pierwszej połowy XVI w. przez Stanisława Mateusza Stadnickiego. Był to murowany obiekt mieszkalno-obronny na rzucie czworoboku z dziedzińcem mieszkalnym pośrodku oraz dwoma równoległymi do siebie piętrowymi skrzydłami mieszkalnymi. Stały tu także cztery wieże, a dostępu do zamku broniła między innymi fosa. Z tego założenia do dnia dzisiejszego zachowały się piwnice pod południowo-zachodnią częścią gazonu oraz północno-wschodnia część zamku.

W 1588 r. zamek przechodzi na własność Stanisława Krasickiego, właściciela Krasiczyna, a po jego śmierci w ręce jego syna – Jerzego. Podejmują się oni kolejnej rozbudowy zamku, która trwa co najmniej do 1611 r. Z tego okresu zachował się do dziś tzw. „skarbczyk” dobudowany do wschodniej ściany dawnego skrzydła północnego oraz zlokalizowane pod nim piwnice. Główne wejście do zamku znajdowało się wówczas od strony północnej. Jednocześnie obok powstały wolnostojące oficyny pałacowe – „Krasiczynek”, oranżeria oraz dwie mniejsze oficyny. Obecnie wszystkie te budowle nie istnieją.

Po ponad trzech wiekach rządów Krasickich władanie ich kończy się w 1905 r. i wówczas zamek w Dubiecku przechodzi na ród Konarskich. Ostatni dziedzic Dubiecka Stanisław Konarski dokonał kolejnej przebudowy zamku. Wzniesiono wówczas przy południowej elewacji taras z podjazdem, przenosząc tym samym główne wejście. Ponadto dobudowano od strony zachodniej zamku długą oficynę parterową, połączoną alkierzem i zakończoną basztą.

Po tych licznych przebudowach zamek zatracił swój charakter obronny i stał się stojącą do dzisiaj w masywie zieleni klasycystyczną rezydencją. Pałac otacza park, w którym pierwsze zasadzenia drzew pojawiły się już w XVII w. Natomiast w XVIII w. Róża z Charczewskich – żona Antoniego Krasickiego przystąpiła do założenia ogrodu. Utrzymany był on w stylu angielskim, z geometryczną siecią alejek i szpalerami lip i dębów. Dominowały gatunki rodzime: brzozy, wierzby płaczące, jesiony, klony, kasztanowce, a także drzewa i krzewy obcego pochodzenia takie jak: miłorzęby japońskie, sosny amerykańskie tulipanowce, platany klonolistne, modrzewie i wiązy. Niektóre z tych drzew zachowały się do dzisiaj.

Zamek w Dubiecku łączy się z wieloma postaciami historycznymi. Był własnością i siedzibą Stanisława Stadnickiego zwanego „diabłem łańcuckim”. Jednak najznakomitszą osobowością z nim związaną był wybitny poeta okresu Oświecenia bp Ignacy Krasicki. Dubiecki zamek to również miejsce pobytu Franciszka Karpińskiego, Elżbiety Drużbackiej, Wincentego Pola, Józefa Kraszewskiego i Teofila Lenartowicza.

W 1935 r. w dwusetną rocznicę urodzin „księcia poetów”, ród Krasickich ufundował przed pałacem pomnik ku jego czci.

Obecnie jest własnością prywatną. Funkcjonuje w nim hotel i restauracja „Zamek Dubiecko”. Więcej informacji na stronie www.zamek.dubiecko.com

The castle from the first half of the 16th century, built by Stanley Matthew Stadnicki. After numerous reconstructions (in the 18th and 19th centuries) the castle gained the appearance of the Classicist residence. From the previous assumptions of the castle survived: cellars, a north-eastern part of the castle, a “treasury”. Noteworthy is the garden, which dates back to the 18th century. The park was founded by Ignatius Krasicki’s sister-in-law – Rose (from the Charczewski Family) Krasicka. Birth place of Ignatius Krasicki – the famous poet of the Enlightenment, called the „Prince of Polish Poets”. In the courtyard – the Devajtis (300-year-old oak) and a bust of Ignatius Krasicki. By the castle – part of the ramparts and a stone bridge with a moat. At present, a hotel and a restaurant.

Cerkiew pw. Podniesienia Krzyża Świętego w Dubiecku (Kresowy Dom Sztuki)

Cerkiew greckokatolicka pw. Podniesienia Krzyża Świętego powstała w 1927 r. Stoi ona na miejscu poprzedniej, modrzewiowej, która spłonęła w 1923 r.

Obecna murowana cerkiew jest orientowana na wschód. To trójdzielny zbudowany na planie krzyża greckiego obiekt, z wydzielonym przedsionkiem i centralną charakterystyczną kopułą. Świątynia jest reprezentantem narodowego stylu ukraińskiego. Przedsionek połączony jest szerokim przejściem z babińcem. Nawa zwieńczona kopułą, wspartą na czterech filarach, oświetloną przez osiem okulusów. Po bokach nawy znajdują się półkuliste kaplice. Między nawą a sanktuarium znajdował się ikonostas, który niestety się nie zachował. Po bokach sanktuarium są drzwi, które prowadzą do zakrystii. Wewnątrz cerkwi, nad przedsionkiem, usytuowany jest drewniany chór wsparty na filarach. To jedyny element zachowany z wyposażenia tej świątyni. Teren wokół cerkwi porastają stare okazy lip, jesionów i dębów.

Obecnie budynek nie funkcjonuje już jako świątynia. Od 12 września 2004 r. obiekt ten z poszanowaniem jego sakralnego charakteru, użytkowany jest jako Kresowy Dom Sztuki prowadzony przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dubieckiej. To właśnie dzięki staraniom jego członków wykonano szereg prac renowacyjnych. Obecnie służy jako sala koncertowa i obiekt wystawienniczy.

Więcej informacji na stronie www.tpzd.dubiecko.com.pl

The Greek Catholic church of the Raise Holy Cross from 1927 in Dubiecko. It is a representative of the Ukrainian national style. Inside, (above the vestibule) there is a wooden choir supported by pillars. This is the only element preserved from the equipment of this temple. At present, the seat of the Borderland House of the Art.

Kościół pw. św. Katarzyny w Bachórcu

Kościół modrzewiowy usytuowany jest na obszarze kompleksu parafii rzymskokatolickiej w Bachórcu. Zachowana do dzisiaj orientowana budowla powstała około 1760 r., a poświęcona została dwa lata później. Świątynia wzniesiona została z fundacji ówczesnego właściciela dóbr bachórzeckich Antoniego z Siecina Krasickiego oraz staraniem plebana Jana Rymarskiego.

Kościół służył parafii dwa wieki. Był dwukrotnie odnawiany – najpierw w 1856 r., następnie w 1915. W 1992 r. kościół został wpisany do rejestru zabytków, a od 2000 r. rozpoczął się remont, który ma przywrócić budowli jej pierwotny wygląd. Pięknie dziś odnawiana świątynia jest budowlą trójnawową, z korpusem w kształcie prostokąta, z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Kościół kryty jest dwuspadowym dachem gontowym, z charakterystyczną wieżyczką na sygnaturkę. Wnętrze zdobione jest neobarokową XIX-wieczną polichromią figuralno-ornamentalną.

Kościół modrzewiowy pw. św. Katarzyny w Bachórcu jest przykładem drewnianej architektury doby baroku. Obok świątyni znajduje się murowana parawanowa dzwonnica z 1905 r.

The larch church of St. Catherine in Bachórzec, built between 1760-1763 in the of Carpathian Baroque style. The temple was built from the foundation of Anthony (from Siecin) Krasicki – the owner of the Bachórzec estate. Inside – a neo-Baroque polychrome (with figural-ornamental motifs) and altars elements. On the nave ceiling – the Apotheosis of Saint Catherine. In the presbytery (on the north wall under the window) – an eighteenth-century illusionist altar. Above – the image of one of the four Evangelists. Next to the temple – a belfry from 1905.

Cerkiew greckokatolicka pw. św. Dymitra w Piątkowej

Leżąca na szlaku architektury drewnianej, greckokatolicka cerkiew parafialna pw. św. Dymitra w Piątkowej należy do nielicznych na terenie południowo-wschodniej Polski trójdzielnych cerkwi kopułowych. Posadowiona jest w gęstym zadrzewieniu, przy ujściu prawego dopływu rzeki Jawornik.

Jest to świątynia pochodząca z 1732 r. Co do tej daty są wątpliwości, bo jej elementy architektoniczne wskazują na wcześniejsze lata budowy, a inskrypcja wycięta cyrylicą na nadprożu zachodniego portalu może być rokiem przebudowy lub remontu. Ten zabytek o układzie amfiladowym względem osi wschód – zachód tzn. orientowany zbudowany jest na planie trzech kwadratów. Ma on konstrukcję zrębową na kamiennym podmurowaniu.

Świątynię wieńczą trzy kopuły cebulaste na ośmiobocznych bębnach (tamburach).

Ściany cerkwi obwiedzione są charakterystycznymi podcieniami (sobotami), wspartymi na słupach murowanych z rzecznego kamienia. Ściany powyżej opasania i połacie dachowe łącznie z podcieniami pokryte są gontem.

U podstawy tamburów są dachy koszowe.

Wnętrze tej barokowej cerkwi to nawa szersza od babińca i prezbiterium. Prezbiterium zamknięte jest ścianą prostą.

Z dawnego wyposażenia cerkwi zachowało się kilka elementów wystroju wnętrza, które są w depozycie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i Muzeum Zamku w Łańcucie).

Budowlę kilkakrotnie remontowano i częściowo rekonstruowano. Zrekonstruowano m.in. niespotykane już dzisiaj drewniane rzygacze (gargulce) odprowadzające wody opadowe.

Ta jedna z najładniejszych i nielicznych zachowanych cerkwi w Polsce południowo-wschodniej od czasu zakończenia wojny jest nieużytkowana. W pobliżu świątyni są pozostałości cmentarza z kilkoma zachowanymi nagrobkami.

The Baroque Greek Catholic church of St. Dymitr from 1732 in Piątkowa. The temple is oriented, topped with three (onion-shaped) domes on octagonal drums. It has a distinctive roof which rests on stone pillars and unique, wooden elements (gargoyles). Inside – there is no equipment. Part of the equipment of the Greek Catholic church is in the Museum – Castle in Łańcut (Department of Greek Catholic Church Art). Near – the remains of a cemetery with several preserved tombstones.

GMINA DYDNIA

Kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego w Końskiem

Położony na łagodnym zboczu doliny drewniany kościół (niegdyś cerkiew) został wzniesiony w 1927 r., na miejscu poprzedniego, spalonego w 1912 r. Jest to świątynia konstrukcji zrębowej, na planie krzyża z centralną kopułą na ośmiokątnym tamburze.

Nawa główna, transept i prezbiterium są tej samej szerokości i zamknięte są trójbocznie.

Wewnątrz znajduje się późnobarokowy ołtarz główny z kręconymi kolumnami, o bogatej dekoracji snycerskiej z bujnego akantu, datowany na 1736 r., który pochodzi z cerkwi parafialnej w Uluczu. Boki ołtarza głównego zdobią późnobarokowe rzeźby śś. Piotra i Pawła (1719 r.) pochodzące z dawnego kościoła parafialnego w Dydni.

Ołtarze boczne są również późnobarokowe i pochodzą z byłej cerkwi z Krzywego. W polu głównym prawego ołtarza jest późnobarokowy obraz św. Józefa z Dzieciątkiem, a w zwieńczeniu obraz Świętej Trójcy. Centralne miejsce w lewym ołtarzu zajmuje obraz Serca Pana Jezusa. Na predellach znajdują się malowidła przedstawiające sceny z życia Jezusa. Z innych elementów wyposażenia kościoła na uwagę zasługują rokokowy krzyż ołtarzowy z XVIII w., szafa zakrystyjna z pierwszej połowy XIX w., a także XIX-wieczny ludowy krucyfiks. Świątynię otacza wieniec drzew. Poza nim zachowała się murowana, parawanowa dzwonnica, wyposażona w trzy dzwony. Jeden z nich pochodzi z 1712 r. Widnieje na nim napis pisany cyrylicą.

Autorzy fotografii: Przemysław Woźny, Grzegorz Cipora

The parish church of Transfiguration of the Lord in Końskie from 1927, former Greek Catholic parish church of the same name, with three late Baroque altars and furnishings from 18th and 19th century.

Inside – a late Baroque main altar with curly columns, with rich woodcarving decorations (1736, comes from the Greek Catholic church in Ulucz). The sides of the main altar are decorated with the late Baroque sculptures of St. Peter and Paul (1719) from the former parish church in Dydnia.

The side altars are also late Baroque and come from the former Greek Catholic church from Krzywe. The right altar – the late Baroque painting of St. Joseph with the Child, and the painting of the Holy Trinity. The left altar – the painting of the Heart of Jesus. Next to – a bell tower.

Dwór w Końskiem

W otoczeniu XVIII-wiecznego parku, na niewielkim wzgórzu, znajduje się wzniesiony z cegły i kamienia dwór. Klasycystyczny obiekt powstał na przełomie XVIII i XIX stulecia. Należał niegdyś do Korczyńskich i Reitzensteinów.

Dwór jest parterowy, dwutraktowy, zbudowany na planie wydłużonego prostokąta, zwrócony frontem ku północy, z symetrycznie rozmieszczonymi oknami. Fasady: wschodnia i zachodnia są dziewięcioosiowe, z umieszczonym pośrodku portykiem wraz z tympanonem, wspartym na czterech filarach. W fasadzie południowej i północnej znajdują się wąskie drzwi prowadzące do sieni. Wnętrze jest dwutraktowe, z pięcioma pomieszczeniami w każdym trakcie. Obiekt przykrywa czterospadowy dach z dwuspadowymi zadaszeniami nad portykami. W piwnicach zachowało się część sklepień kolebkowych.

Obok dworu stoi podobnie datowana, murowana oficyna. Parterowa, częściowo podpiwniczona, powstała na planie wydłużonego prostokąta, pokryta jest dwuspadowym dachem ze szkarpami w narożach. Dojazd do dworu i oficyny poprzedzają dobrze zachowane, XIX-wieczne zabudowania folwarczne – stajnie, stodoły i spichlerze – świetnie oddające ducha czasu dawnego majątku.

Szlachetną prostotę i klasyczne piękno dworu podkreśla XVIII-wieczny park z dwoma połączonymi ze sobą stawami. Usytuowany jest na wysokim nasypie w kształcie podkowy otwartej od wschodu, gdzie znajduje się podjazd do dworu. Rosną w nim klony, kasztanowce, lipy, modrzewie oraz akacje.

W pobliżu dworu, na skrzyżowaniu dróg, stoi kaplica mszalna wzniesiona w 1938 r. przez ostatnich właścicieli majątku w Końskiem, Nowakową i jej zięcia Thena. Obecnie nie jest używana. Kaplica jest pod wezwaniem św. Andrzeja Boboli, którego pochodzenie ustna tradycja wiąże właśnie z Końskiem.

Autor fotografii Przemysław Woźny

The classicist brick mansion house from the turn of 18th and 19th century; once the property of Korczyński and Reitzenstein Families, at present restored; in environment scenery an 18th-century park with two unshaved ponds and with a brick-annexe. Near the mansion house, at the crossroads – the mass chapel dedicated to St. Andrzej Bobola, built in 1938 by the last owners of the estate in Końskie.

Kościół filialny pw. Matki Bożej Łaskawej w Krzywem

Kościół wzniesiony został w 1759 r. jako cerkiew greckokatolicka pw. Zaśnięcia Matki Bożej. Był dwukrotnie przebudowany oraz remontowany. W swej budowie zachował pierwotną formę, natomiast wnętrze uległo znacznej modernizacji, nie oddającej charakteru obiektu.

Obecnie jest to świątynia drewniana, dwudzielna, na cokole z kamienia polnego. Na zewnątrz budynek jest szalowany deskami z listwowaniem i gzymsem arkadowym, a u dołu znajduje się fartuch z desek. Pokryty jest dwuspadowym dachem, nad którym góruje ośmioboczna wieża na sygnaturkę. Nawa połączona z babińcem, który nie jest wyraźnie wyodrębniony. Prezbiterium jest kwadratowe, węższe od nawy. Z południowej strony przylega do niego zakrystia.

Wnętrze zostało przekształcone podczas remontu. Ikonostas został zdekompletowany, a dwa boczne ołtarze późnobarokowe przeniesiono do kościoła parafialnego w Końskiem. Na ścianach pozostały ślady iluzjonistycznej polichromii z 1872 r. z motywami architektonicznymi, które pokryto płytami. Na uwagę zasługują stacje drogi krzyżowej wykonane przez mieszkańca wioski, znanego artystę rzeźbiarza Henryka Ciporę. Również spod jego dłuta wyszły snycerskie ozdoby, znajdujące się na ścianach i suficie w prezbiterium.

Autor fotografii Grzegorz Cipora

The church of Gracious Virgin Mary in Krzywe from 1759, former Greek Catholic church of the Assumption of the Blessed Virgin Mary. Currently, it is a wooden, two-part temple with a stone base. The church is covered with a gable roof, over which an octagonal tower with a bell. The nave is connected to the women’s gallery, which is not clearly distinguished. The presbytery is square, narrower than the nave. The sacristy is adjacent to it from the south. The interior – transformed during earlier renovations. The iconostasis was demolished, and two late Baroque side altars were moved to the parish church in Końskie

Kościół pw. NMP Nieustającej Pomocy w Witryłowie

Na malowniczym zadrzewionym wzgórzu, za strumykiem wznosi się kościół filialny parafii rzymskokatolickiej w Końskiem. Pierwotnie istniała tu cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła, która została wzniesiona w 1812 r. Ta data widnieje na nadprożu odrzwi prowadzących do zakrystii.

Ta drewniana świątynia konstrukcji zrębowej jest dwudzielna. Ma kamienne podmurowanie. Z zewnątrz jest oszalowana z listwowaniem. Posiada nawę prostokątną z wydzielonym wewnątrz babińcem. Ma prezbiterium zbliżone do kwadratu i chór wsparty na dwóch filarach. Do prezbiterium od strony północnej przylega zakrystia. Dach jest czterospadowy, wspólny dla nawy i prezbiterium zwieńczony ośmioboczną wieżyczką, w której znajduje się sygnaturka z początku XX w.

Ikonostas uległ zniszczeniu. Zachował się jedynie krzyż procesyjny z początku XIX w., malowany dwustronnie, który przedstawia Chrystusa Ukrzyżowanego i Chrystusa w Grobie.

Po roku 1947 świątynia nie była użytkowana i uległa poważnym zniszczeniom. W 1981 r. po przejęciu przez kościół rzymskokatolicki przeprowadzono w niej kapitalny remont.

Przed wejściem do kościoła znajduje się kamienna grota Matki Bożej.

Autorzy fotografii: Przemysław Woźny, Sławomir Żuk, Grzegorz Cipora

The wooden church of Our Lady of Perpetual Help in Witryłów (former Greek Catholic church dedicated of Archangel Michael) from 1812. Inside – precious, 19th-century procession cross. The cross is painted on both sides and presents: the Crucified Christ and the Christ in the Tomb.

Cerkiew filialna pw. Wniebowstąpienia Pańskiego w Uluczu

Cerkiew wybudowana została na wysokim, porośniętym starodrzewiem wzgórzu Dębnik. Jest ona jedynym elementem z dawnego kompleksu zabudowań klasztornych unickiego zakonu bazylianów, który przetrwał do naszych czasów. Wzniesiona została prawdopodobnie w latach 1510-1517, a przebudowana w drugiej połowie XVII i XIX wieku, jednak przeprowadzone kilka lat temu badania dendrochronologiczne budulca cerkwi, przeniosły datowanie jej budowy na rok 1659. Nie zmienia to w żaden sposób wartości i rangi zabytku.

Ulucka świątynia jest budowlą drewnianą, orientowaną na wschód. Jej ściany o konstrukcji zrębowej leżą na podmurowaniu z łamanego kamienia. Jest trójdzielna, z zamkniętym trójbocznie prezbiterium, szerszą nawą na planie kwadratu i wydłużonym prostokątnym babińcem z widocznym z zewnątrz sklepieniem kolebkowym. Po obu stronach prezbiterium znajdują się pastoforia – prothesis i diakonikon.

Prezbiterium i babiniec pokrywają kalenicowe, wielopołaciowe dachy obejmujące pastoforia oraz podcienia babińca, które wspiera osiem słupów z mieczami. Nawa zwieńczona jest okazałą, ośmioboczną kopułą na tamburze z pseudolatarnią. Wszystkie połacie dachowe, kopuła i ściany cerkwi pokryte są gontem. Nad cerkwią górują żelazne krzyże osadzone na ceramicznych kulach.

Najstarsze wyposażenie cerkwi pochodzi z drugiej połowy XVII w. Jest to wielostrefowy ikonostas (obecnie w galerii ikon sanockiego Muzeum Budownictwa Ludowego), który wykonywany był w dwóch etapach. Starsza, dolna część, na którą składają się predelle, ikony namiestne, prazdniki i królewskie wrota jest dziełem Ioana malarza Hyrowskiego, wykonana została po 1660 r. Natomiast w latach 1682-1683 Stefan Dżengałowycz i Michał Wiszecki uzupełnili ikonostas obrazami apostołów oraz kartuszami z wizerunkami Proroków. Oni także wykonali figuralną polichromię ścienną, która zachowała się na północnej ścianie nawy oraz na północno-zachodnim i północno-wschodnim pendentywie. XVII-wieczna polichromia przedstawia sceny z życia Chrystusa.

Użytkowana do 1947 r. dziś stanowi filię Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.

W dniu odpustu tj. na uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego odbywają się w świątyni nabożeństwa.

Obok cerkwi zachowało się kilka starych kamiennych nagrobków, pozostałych po przycerkiewnym cmentarzu. Stoi tu również krzyż i tablica pamiątkowa z 1990 r., poświęcona księdzu Michałowi Werbyckiemu – kompozytorowi hymnu narodowego Ukrainy.

Autorzy fotografii: Przemysław Woźny, Sławomir Żuk, Grzegorz Cipora

The Greek Catholic church of the Assumption in Ulucz is one of the most precious monuments of the Podkarpackie Region. For many years the temple was regarded as the oldest wooden Greek Catholic church in Poland. However, the research have shown that Greek Catholic church was built in 1659, rather than in the years 1510-1517. The Greek Catholic church is a log construction with a stone underpinning. The temple is a three-structure, with a closed three-sided chancel, with a wider nave, and a separate part for women. Inside there are seventeenth-century wall paintings. The polychrome presents scenes from Christ’s life. The Greek Catholic church is a branch of the Museum of Folk Architecture in Sanok. In the museum – the seventeenth-century iconostasis from Ulucz. Near the temple – a commemorative plaque dedicated to Michał Werbycki (the author of the Ukraine’s national anthem).

Kościół pw. Matki Bożej Ostrobramskiej w Temeszowie

W środku wioski, w malowniczych resztkach parku podworskiego, nad brzegiem stawu stoi drewniany kościółek pw. Matki Bożej Ostrobramskiej. Wzniesiony został w 1893 r., na miejscu poprzedniego z 1830 r.

Jest to budowla drewniana, z nawą na rzucie kwadratu i prezbiterium na planie zamkniętego trójbocznie prostokąta. Zarówno nawa jak i prezbiterium pokryte są wspólnym dachem z miedzianej blachy, zwieńczonym drewnianą wieżyczką na sygnaturkę. Elewacja jest prosta bez elementów dekoracyjnych. Ściany z zewnątrz oszalowane są deskami, a wewnątrz otynkowane z drewnianą lamperią dookoła.

Wnętrze kościoła nie zawiera szczegółów architektonicznych. Na uwagę zasługuje XIX-wieczny krzyż procesyjny. Ołtarz jest prosty z nastawą w stylu neogotyckim. Neogotyckie są również rzeźbione drzwi z datą 1893 i literami HW na klamce.

Niewielki kościół, a właściwie kaplica wchodziła kiedyś w skład kompleksu zabudowań dworskich. Służyła właścicielowi dworu i jego rodzinie. Od 1968 r. zaczęła służyć wszystkim mieszkańcom wioski, stając się kościołem dojazdowym parafii rzymskokatolickiej w Dydni.

W pobliżu kościoła stał obronny, modrzewiowy dwór wzniesiony na środku dużego stawu, tuż nad brzegiem Sanu. Wybudował go w 1702 r. Stanisław Fredro, który był w linii prostej prapradziadem Aleksandra Fredry, najwybitniejszego polskiego komediopisarza. Dwór był budowlą jednopiętrową o stromym, czterospadowym dachu, z rozszerzoną dolną kondygnacją, stanowiącą rodzaj obejścia, również przykrytą gontowym zadaszeniem. Od strony północno-zachodniej prowadził do niego ruchomy most przerzucony przez staw. Kolejni właściciele Temeszowa wznieśli nowy, murowany pałac, a stary dwór zamienili na spichlerz zbożowy. Przed 1929 r. kupił go mieszkaniec Dynowa, rozebrał, a z pozyskanego surowca wybudował dom, który istnieje do dnia dzisiejszego.

Autorzy fotografii: Przemysław Woźny, Grzegorz Cipora, fotografie pochodzące z „Monografii Temeszowa” H. Komorowskiej

The associated church of Our Lady Sharp Gate in Temeszów (1893). Built in place of former from 1830.

Kościół pw. św. Michała Archanioła i św. Anny w Dydni

Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła i św. Anny w Dydni wybudowany został w XIX w., na miejscu poprzedniego kościoła. Projekt tej neogotyckiej budowli, wzniesionej na sztucznym nasypie przypisywany jest Janowi Sas-Zubrzyckiemu, zaś fundatorami kościoła byli Feliks Pohorecki oraz miejscowi parafianie. Świątynia jest trójnawowa, posiada dwuwieżową fasadę zakończoną szpiczastymi dachami. Nawę główną od bocznych oddzielają wysokie arkady filarowe. Prezbiterium zamknięte pięciobocznie jest wyraźnie oddzielone od nawy głównej i lekko podwyższone w stosunku do nawowej części świątyni. Po lewej stronie jest zakrystia, a po prawej kaplica Matki Bożej. Zarówno w nawach, jak i w prezbiterium oraz w zakrystii i przedsionkach rozpostarte jest sklepienie żebrowe. W nawach oprócz okien przeszklonych przeźroczystymi szybami umieszczone są również kolorowe witraże oraz barwne rozety.

Ściany kościoła zdobi polichromia pochodząca z 1894 r., odnawiana w 1917, 1960 i po 1981.

Ołtarze dydyńskiej świątyni oraz ambona wykonane zostały w snycerskiej pracowni we Wiedniu.

Wyposażenie neogotyckiego kościoła pochodzi z XVIII i XIX w. Na szczególną uwagę zasługuje: XVIII-wieczny obraz Świętej Rodziny znajdujący się w głównym ołtarzu, barokowa rzeźba patrona kościoła – św. Michała Archanioła z 1719 r., kamienna kropielnica z przełomu XVII/XVIII w., barokowy kielich i dwa cynowe lichtarze, portret biskupa Wacława Hieronima Sierakowskiego z około 1754 r, obraz przedstawiający św. Józefa z Dzieciątkiem pochodzący z kaplicy dworskiej w Temeszowie, wizerunek św. Anny Samotrzeciej z pierwszej połowy XIX w.

Obok kościoła znajduje się drewniana plebania, wzniesiona około 1917 r. Stanowi ona przykład jednego z najciekawszych budynków wzniesionych w stylu zakopiańskim na terenie województwa podkarpackiego.

Nieopodal plebani jest dwukondygnacyjny spichlerz z XIX w., przebudowany około 1927 r.

Autorzy fotografii: Przemysław Woźny, Sławomir Żuk, Grzegorz Cipora

The neo-Gothic parisch church dedicated St. Archangel Michael and St. Anna, consecrated in 1882, erected in the place of earlier churches. The founders of the temple were Felix Pohorecki and parishioners. The church has much of the equipment in of the previous church: in the new altar – a painting of the Holy Family (18th century); other paintings: Saint Joseph with the Child (comes from the manor house chapel in Temeszów), St. Anna Samotrzecia (first half of the 19th century), portrait of bishop Wacław Hieronim Sierakowski (around 1754), Baroque sculpture of St. Archangel Michael (1719), a stone font from the turn of the seventeenth and eighteenth centuries, and many other valuable items. The altars and the pulpit in the church were made in a woodcarving workshop in Vienna. The walls of the church are decorated with a polychrome. Nearby – a parsonage in Zakopane style and a 19th-century granary.

Kościół parafialny pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Jabłonce

Kościół w Jabłonce będący pierwszą świątynią parafialną na terenie wsi, wzniesiony został w latach 1936-1939, według projektu Bogdana Tretera. Reprezentuje tzw. styl podhalański, określany też w okresie międzywojennym jako styl narodowy. Inicjatywa budowy kościoła wyszła od mieszkańców Jabłonki, przy aprobacie i wsparciu Antoniego Kraińskiego – właściciela majątku. Wykonania jego z powodzeniem podjął się cieśla z Niebocka Władysław Myćka.

Zbudowany z drewna modrzewiowego kościół ma kamienne podmurowanie. Ustawiony jest na rzucie wydłużonego prostokąta z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Wnętrze podzielone jest na trzy nawy z obejściem wokół prezbiterium zaadaptowanym na zakrystię. Nawa główna i prezbiterium są znacznie wyższe i szersze od naw bocznych. Pokryte są wspólnym, dwuspadowym dachem z gontu, zakończonym trójkątnym szczytem od zachodu, opadającym trzema połaciami od wschodu, a zwieńczonym strzelistą neogotycką wieżyczką na sygnaturkę. Z zewnątrz ściany kościoła pokryte są ozdobnym szalunkiem z desek zaostrzonych na końcach imitujących gont.

We wnętrzu ściany, strop i parapet pokrywa ozdobna listwa boazeryjna, która w nawie głównej zawiera elementy podhalańskiej sztuki snycerskiej.

W nawie głównej znajduje się drewniany ołtarz współczesny kościołowi z obrazem Matki Bożej Częstochowskiej. Nawy boczne zamykają niewielkie, ale bardzo misterne ołtarze – Pana Jezusa i św. Stanisława Kostki z drewnianymi rzeźbami. Pod stropem znajduje się belka tęczowa z grupą Pasji oraz XIX-wieczny żyrandol przeniesiony z dworu Kraińskich.

Obok kościoła ustawiono na ośmiobocznym słupie kamienną figurę Matki Bożej Niepokalanie Poczętej. Rzeźba z szarego piaskowca pochodząca z 1880 r. została przeniesiona z parku podworskiego w Jabłonce.

Autorzy fotografii: Sławomir Żuk, Przemysław Woźny 

The wooden parish church of Our Lady of Częstochowa in Jabłonka, founded by Kraiński Family, designed by Bogdan Treter, modeled on the architecture of churches of Podhale. Beside – the nineteenth-century statue of Our Lady.

Dwór w Jabłonce

W malowniczym, rozległym parku krajobrazowym z przełomu XVIII i XIX w., obfitującym w wiekowe dęby, stoi zabytkowy dwór. Na przestrzeni stuleci stanowił własność Jaruntowskich, Słoneckich i Kraińskich. Wzniesiony pod koniec XVIII w. reprezentuje styl wczesnoklasycystyczny, choć widoczne są także zmiany dokonane podczas jego przebudowy w 1914 r.

Dwór na rzucie prostokąta, parterowy, z mieszkalnym poddaszem, jest zwrócony frontem na południe. Od strony zachodniej zachował się pozbawiony balustrady półkolisty taras, natomiast od strony wschodniej oszalowana weranda. Elewacja frontowa to dwukondygnacyjny portyk wsparty na czterech kolumnach, zamkniętych trójkątnym szczytem i prostokątnym ryzalitem poprzedzonym tarasem. Od północy znajduje się balkon wsparty na czterech kamiennych, sfazowanych filarach. Dookoła pod okapem biegnie profilowany gzyms. Całość obiektu pokryta jest wielospadowym, mansardowym dachem z lukarnami, który nad portykiem przechodzi w dwuspadowy.

W trakcie generalnego remontu i adaptacji na cele hotelowe układ wnętrz dworu został poważnie zmieniony. Nadal jednak centralnym punktem jest sień, ze stylowymi drewnianymi schodami, które oświetla owalne okno w dachu. Z pięknego wystroju zachowały się tylko XIX-wieczne kominki: w salonie (kamienny z dwoma konsolami) i w pomieszczeniu południowo-zachodnim (narożny ujęty pilastrami, dźwigającymi gzyms, a nad nim nisza).

Poniżej dworu usytuowany jest staw, wokół którego rozciąga się okazały ogród. Założenie ogrodowe zostało poważnie zniekształcone, nie mniej jednak na uwagę zasługuje ponad 60 gatunków roślin drzewiastych oraz krzewów. Są wśród nich gatunki rodzime: liczne dęby, sosna, limba, cis pospolity. Wprowadzono także drzewa i krzewy obcego pochodzenia takie jak: magnolia pośrednia, sosna wejmutka i rumelijska, żywotniki, świerk kłujący, platan klonolistny, daglezja zielona.

W latach trzydziestych XX w. we dworze gościł, na zaproszenie ówczesnego właściciela Antoniego Kraińskiego, znany pisarz i dziennikarz Melchior Wańkowicz. Swój pobyt w Jabłonce uwiecznił w książce „Anoda – katoda”.

Obecnie obiekt pełni funkcję centrum konferencyjnego „Dwór Jabłonka”.

Autorzy fotografii: Stanisław Cyparski, Grzegorz Cipora, zbiory Henryka Berendta

The early classicist brick manor house in Jabłonka from 18th century, rebuilt after 1914; one-storeyed with habitable garret; once the property of Słonecki, Jaruntowski and Kraiński families; inside – two 19th-century fire-places; park with old oaks in environment scenery and pond.

Dwór w Wydrnej

Murowany, parterowy dwór wzniesiony został w 1845 r. z inicjatywy Edwarda Sękowskiego i mimo zawieruch dziejowych nieprzerwanie należy do tej rodziny.

Budynek jest dwutraktowy. Przed wejściem znajduje się ganek wsparty na czterech kolumnach, a nad nim facjata z balkonem. Dach jest czterospadowy z lukarnami, kryty dachówką. Pierwotnie we dworze znajdowało się pięć pomieszczeń oraz sień. Około 1890 r. staraniem Franciszka Ksawerego Goedla dobudowano z cegły podpiwniczoną część zachodnią. Dwór gruntownie został przebudowany w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Wówczas podniesiono dach oraz zamieniono dawny strych na mieszkalne poddasze.

Wewnątrz dworu zachowały się belkowane stropy oraz dębowe podłogi z desek, ułożone w kwadraty. Z wystroju, na uwagę zasługuje XVIII-wieczna komoda kolbuszowskiej roboty, dwa obrazy z pejzażami późnoklasycystycznymi (w tym jeden z 1837 r.) oraz portrety, pochodzące ze zniszczonego dworu w Witryłowie: dwa XVIII-wieczne przedstawiające Fredrę i Fredrową oraz jeden w stylu biedermeierowskim, ukazujący zmarłą w 1855 r. Teklę z Grodzickich Sękowską.

Dwór otacza stary ogród, rozplanowany na rzucie regularnego prostokąta. Przeważają w nim lipa drobnolistna, klon polny, jesion wyniosły. Powyżej dworu jest wał ziemny z aleją grabową. Do dworu 1wjeżdża się przez piękną, drewnianą bramę, przy której rośnie pomnikowa lipa.

W latach trzydziestych we dworze mieszkał lwowski chemik technolog prof. Kazimierz Kling. Z tego dworu pochodziła jego matka Jadwiga Sękowska. Tutaj właśnie dnia 21 lipca 1929 r. odwiedził
Klinga jego serdeczny przyjaciel, prezydent RP Ignacy Mościcki. Wydarzenie to upamiętnia zachowana fotografia, która znajduje się obok.

We dworze gościł również znany literat Melchior Wańkowicz, który o tej wizycie wspomniał w książce „Anoda – katoda” oraz „Ziele na kraterze”.

Autorzy fotografii: Przemysław Woźny, Jan Kościelny

The brick manor house in Wydrna from 1845, erected by Edward Sękowski, rebuilt at the end of 19th century. Inside of the manor house – original  beamed ceilings, oak floors, an 18th century chest of drawers and five paintings: two landscapes and three portraits. The manor house belonged to an outstanding chemist prof. Kazimierz Kling. Famous people who visited the manor house: the President of Poland Ignacy Mościcki and writer Melchior Wańkowicz.

Kościół filialny pw. Zwiastowania NMP w Obarzymie

Obecnie istniejący kościół wybudowano w 1828 r. jako greckokatolicką cerkiew filialną pw. Przemienienia Pańskiego. Powstała z inicjatywy Tekli z Bogdańskich Pohoreckiej, a dzięki staraniom księdza Iwana Dobrzańskiego.

Usytuowana w centrum wsi świątynia jest orientowana, drewniana o konstrukcji zrębowej, na planie ośmioboku. Posiada kalenicowy, wielopołaciowy dach z sygnaturką pokryty blachą, ściany pobite gontem oraz betonowy cokół. W 1970 r. została wyremontowana i od tego czasu użytkowana jest jako kościół rzymskokatolicki pw. Zwiastowania NMP. Wnętrze wtedy oszalowano. W 2018 r. dzięki staraniom Proboszcza Parafii, mieszkańców Obarzyma, a także samorządu kościół ponownie przeszedł gruntowny remont. Wyremontowano dach z pierwotną kopułą, usunięto wewnątrz szalunki, a konserwatorzy dzieł sztuki przywrócili świątyni oryginalne wnętrze, przedstawiające iluzjonistyczną polichromię z I poł. XIX w. o motywach architektonicznych ze scenami Ukrzyżowania i Zmartwychwstania, postaciami ewangelistów i Oka Opatrzności.

W kościele zachowały się również drewniane epitafia inskrypcyjne: Tekli z Bogdańskich Pohoreckiej oraz Ludwika Wysockiego.

Autor fotografii Grzegorz Cipora

The filial church of Annunciation of Virgin Mary in Obarzym from 1828, former filial Greek Catholic church of Transfiguration of the Lord, with a polychrome from the first half of 19th century.

The polychrome presents architectural motifs, scenes of the Crucifixion, Resurrection, figures of evangelists and the Eye of Providence. Inside – the wooden epitaphs of Tekla Pohorecka and Ludwik Wysocki.

GMINA DYNÓW

Zespół zamkowo-parkowy w Dąbrówce Starzeńskiej

Na skraju wsi znajduje się obszerne wzniesienie, a na nim ruiny zamku. Wybudowany z kamienia i częściowo z cegły zamek powstał na planie czworobocznym z narożnymi basztami o rzucie zbliżonym do kwadratu. Pierwszy dwór powstał tu w II poł. XVI w. za czasów Stadnickich i był murowany. W latach 1627-1633 dotychczasowe założenie zostało rozbudowane i przekształcone w zamek. Kolejno zespół przechodził w ręce Czartoryskich, Ogińskich, a potem Podolskich i Parysów. W 1789 r. wieś wraz z zamkiem kupił Piotr Starzeński, którego rodzina zamieszkiwała w Dąbrówce do II wojny światowej. Zamek w tym okresie mieścił wiele dzieł sztuki, a także bogatą bibliotekę. Był w posiadaniu rodziny Starzeńskich przez 150 lat.

W drugiej połowie XIX w. rodzina ta zbudowała dwór, wykorzystując skrzydło wschodnie zamku oraz adaptowała na cele mieszkalne baszty. Z zamku niegdyś dumnie wznoszącego się nad doliną Sanu zachowały się jedynie ruiny baszt narożnych oraz zabytkowy park pełen starych i rzadkich gatunków drzew.

Aleja grabowa prowadzi na skraj parku do neoromańskiej kaplicy z 1905 r. Kryje ona kryptę ze zwłokami Starzeńskich – ostatnich właścicieli zamku. W 1945 r. zabudowania zostały zniszczone przez oddział UPA i od tego czasu zamek ulega postępującej ruinie.

Autorzy fotografii: Daniel Gąsecki, Przemysław Woźny, Sławomir Żuk.

Opracowanie planu zamku: Sławomir Żuk

The ruins of the castle in Dąbrówka Starzeńska from the second half of the 16th century. In the park – a Neo-Roman chapel from 1905. The chapel hides the crypts of the last owners of the castle.

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Łubnie

Początki historii kościoła pw. św. Jana Chrzciciela w Łubnie sięgają 1593 r. Wtedy to Katarzyna z Maciejowskich Wapowska wykupiła cerkiew, która została zamieniona w 1599 r. na kościół. W 1780 r. Łubno uzyskało status samodzielnej placówki duszpasterskiej. Pierwotny kościół uległ zniszczeniu z powodu starości i w jego miejsce wzniesiono przed 1646 r. nowy, również drewniany. Kolejny drewniany, zbudowany w 1778 r., spalił się w 1922 r.

Obecny kościół parafialny zaprojektował Stanisław Majerski z Przemyśla. Świątynia została poświęcona w 1927 r., a konsekrowana w 1937 r. pw. św. Jana Chrzciciela. Ten murowany, neoromański kościół wybudowany został na planie krzyża. Do nawy głównej przylegają dwie kaplice, prezbiterium oraz chór wsparty na filarach zwieńczonych romańskim łukiem. Ściany pokrywa polichromia malowana w latach 1937-1940, zaś sklepienie wykazuje cechy stylu barokowego.

Najcenniejszym zabytkiem świątyni jest bogato zdobiony, barokowy ołtarz główny z 1889 r. Pochodzi on z nieistniejącej już Kaplicy Serca Jezusowego w Krakowie, to cenny dar oo. Jezuitów. W centrum nadstawy ołtarzowej znajduje się obraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Wyposażenie wnętrza pochodzi z XIX i XX w. Znajduje się tam Obraz Chrystusa Ukrzyżowanego z pierwszej połowy XIX w., krucyfiks ludowy z XIX w., kielich rokokowy z 1762 r. – pochodzący z kościoła w Skale Podolskiej, a także organy 12-głosowe, które wykonała w 1938 r. firma Narolskich z Przemyśla.

Autor fotografii – Sławomir Żuk

The parish church of St. John the Baptist in Łubno. The present church was designed by Stanley Majerski from Przemyśl. The church was dedicated in 1927 and consecrated in 1937. The interior dates from nineteenth and twentieth centuries. A Baroque main altar (1889) is a gift the Jesuit Fathers from Krakow. In the main altar – the painting of Our Lady of Perpetual Help. The walls are covered with the polychrome painted in 1937–1940. In the middle – the image of Christ crucified from the first half of nineteenth century, the folk crucifix (nineteenth century), the Rococo chalice (1762, from the church in Skala Podolska) and 12-voice organs (made in 1938 by the Narolski company from Przemyśl).

Grobowiec Skrzyńskich w Bachórzu

Powstały końcem XIX w. okazały kopiec mauzoleum jest istotnym elementem w krajobrazie kulturowym wsi Bachórz. Znajduje się w nim murowana krypta grobowa. W jej podziemiach spoczywają prochy rodu Skrzyńskich, a także zmarłego w 1927 r. Władysława Zaręby Skrzyńskiego – dziedzica tej miejscowości. Grobowiec usytuowany jest w grupie drzew, wśród których przeważają dęby. Jest tu wiele okazów starodrzewia, dlatego to miejsce nazywane jest „Pod Dębiną”. Według legendy grobowiec został wkopany w szczątki dawnego, średniowiecznego grodziska. Zajmuje on centralne miejsce na terenie otoczonym fosą. Powierzchnia tego terenu ma wymiary 60×85 m.

Od strony wschodniej prowadzi wejście do krypty. Schody do niej zasypane są ziemią.
Szczyt tego piętnastometrowego kopca zdobi okazały, kamienny krzyż, umieszczony na prostopadłościennym cokole. Widnieje tu wyryty drukowanymi literami napis „Zmiłuj się nad nami”. Nieco poniżej na nadprożu do krypty ustawiona jest na półkuli mająca 1,70 m wysokości statua Matki Bożej. Jest to figura Matki Bożej Niepokalanej depczącej węża. U jej stóp widać kamienną tablicę z herbem Zaręba. Rzeźba była restaurowana (uzupełniono brakujące fragmenty oraz zaimpregnowano kamień, z którego wykonana jest rzeźba). Z uwagi na wartości historyczne jest to obiekt wpisany do rejestru zabytków.

Autorzy fotografii: Przemysław Woźny, Sławomir Żuk

The hillock – the mauzoleum of the Skrzyński Family situated in the „oak forest”. According to legend, the tomb was dug into the remains of an old, medieval stronghold. It occupies a central place surrounded by a moat. The entrance to the crypt leads from the east. The top of this fifteen-meter-high mound is decorated with a magnificent stone cross, placed on a rectangular pedestal. A little below, on the lintel to the crypt is placed on the hemisphere – of the statue of the Virgin Mary (1.70 m high). This is the figure of the Immaculate Virgin Mary trampling the snake. At her feet – a stone tablet with the coat of arms of the Zaręba Family.

Kościół pw. św. Zofii w Dylągowej

Obecną świątynię budowano w latach 1905-1911. Jest ona murowana, w stylu neoromańskim, konsekrowana w 1925 r. Została zaprojektowana przez Wiktora Sikorskiego z Krosna. Inicjatorem budowy kościoła pw. św. Zofii był ówczesny proboszcz ksiądz Jan Maria Steliński.

Jest to budowla złożona z trójnawowego korpusu, zamkniętego trójbocznie prezbiterium, z zakrystią, kruchtą i dwoma kaplicami. Całość tworzy pseudotransept. Nawy mają sklepienia krzyżowe z gurtami. Nawa główna od bocznych oddzielona jest filarami. Świątynię przykrywa dach kryty blachą. Zwieńczony jest wieżami. Ozdobą tego okazałego zabytku są okna witrażowe. Zostały one wykonane w 1909 r. przez Krakowski Zakład Witraży S.G. Żeleński. Projektował je Stefan Matejko. Są na nich: św. Małgorzata z objawieniem Najświętszego Serca Pana Jezusa, Matka Boża Różańcowa ze świętymi Dominikiem i Katarzyną ze Sieny, św. Józef i św. Jan Ewangelista, św. Kazimierz Królewicz. Na pozostałych witrażach jest dekoracja geometryzująca.

Znajdujący się w kościele późnobarokowy ołtarz główny zdobi obraz patronki kościoła, św. Zofii z córkami. Ołtarz został przerobiony początkiem XX w., którego ozdobami są ażurowe ucha z liśćmi akantu, nowsze bramki, rzeźby (XIX-wieczna grupa Ukrzyżowania, na bramkach śś. papież Grzegorz Wielki i Jan Chrzciciel, a w zwieńczeniu św. Michał Archanioł). Krzyż znajdujący się w ołtarzu jest drewniany, z rzeźbą Chrystusa i pochodzi z połowy XIX w.

Ołtarze boczne pochodzą z przełomu XVII i XVIII w.: lewy z trzema rzeźbami aniołów w zwieńczeniu, prawy z rzeźbami św. Michała Archanioła, dwóch aniołów i obraz św. Mikołaja w kształcie trójliścia.

W wyposażeniu kościoła znajdują się najstarsze zabytki. Są to: barokowa, drewniana chrzcielnica i kamienna, puklowana kropielnica z XVII w., prawdopodobnie pochodzące z wcześniejszych kościołów. Jest tu także barokowy krucyfiks z XVIII w. oraz barokowy kielich.

Autor fotografii – Sławomir Żuk

The parish church of St. Sophia in Dylągowa, was built in the years 1905-1911. The church is a Neo-Romanesque style. It was designed by Victor Sikorski from Krosno. The initiator of the construction of the church was parish priest, Father John Mary Steliński. Decoration of the church are stained glass windows, which depict: St. Margaret with Revelation of the Sacred Heart of Jesus, Virgin of the Rosary with St. Dominic and St. Catherine, St. Joseph and John the Evangelist, St. Casimir the Prince. Stained glass windows were designed by Stephen Matejko. In the main altar is the cross with the statue of Christ (nineteenth century) and the image of St. Sophia with daughters. Historical equipment of the church: a wooden baptismal font, a crucifix from the 18th century and a chalice – probably from earlier churches.

GMINA KRZYWCZA

Kościół parafialny pw. Trójcy Świętej w Babicach

Obecny kościół pw. Trójcy Świętej pochodzi z lat 1792-1794. Jego fundatorami byli Katarzyna i Jerzy Pinińscy. Barokowa świątynia została odnowiona dzięki staraniom kolejnego właściciela Babic – Eustachego Dembińskiego w 1860 r. Niedługo potem, bo w 1886 r., na skutek wielkiego pożaru zniszczeniu uległ dach świątyni oraz część jego wystroju wewnętrznego. W trakcie odbudowy prowadzonej przez ks. Karpińskiego – proboszcza parafii – kościół uzyskał dach w obecnym kształcie, wieżyczkę na sygnaturkę oraz fronton. Cały obiekt – tak, co do architektury, jak i wyposażenia – doczekał się w latach 2004-2008 gruntownej rewitalizacji i renowacji.

Jest to budowla murowana, późnobarokowa, z ciekawą architektonicznie fasadą. Fasada zachodnia z wejściem do kościoła jest dwukondygnacyjna. Zdobią ją cztery pilastry, po dwa z każdej strony. Świątynia jest orientowana, jednonawowa, zakończona dwuprzęsłowym prezbiterium, zamkniętym prostą ścianą. Nawa jest szersza i wyższa od prezbiterium. Sklepienie świątyni jest krzyżowe nad prezbiterium, a kolebkowe z lunetami nad nawą. Ściany zdobią toskańskie pilastry, pomiędzy którymi znajdują się płytkie wnęki zamknięte półkolistym łukiem. Na końcu nawy, po prawej i lewej stronie, przed wejściem do prezbiterium umieszczone są dwa ołtarze boczne z obrazami św. Józefa i św. Antoniego Padewskiego oraz św. Stanisława Biskupa i św. Jana Nepomucena. Ołtarze boczne są utrzymane w stylu barokowo-klasycystycznym, natomiast obrazy są w stylu barokowym. Ołtarz główny zdobią figury Ewangelistów: św. Łukasza i św. Jana. W centrum ołtarza znajduje się łaskami słynący, pochodzący prawdopodobnie z XVII w., obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem. Nad nim usytuowany jest obraz Trójcy Świętej. Na szczególną uwagę zasługuje barokowa ambona w kształcie okrętu, z figurami dwóch Apostołów, która powstała w II poł. XVIII w. i była wzorowana na ambonie z kościoła Karmelitów w Przemyślu. W kościele znajduje się także ciekawa chrzcielnica z czarnego marmuru ufundowana przez Katarzynę i Jerzego hr. Pinińskich. Chrzcielnicę zdobi kartusz z herbami Jastrzębiec i Ślepowron. Na ścianach świątyni wiszą pozostałe barokowe obrazy: św. Jerzego, św. Katarzyny, św. Tekli, św. Piotra z Alkantary, św. Franciszka Ksawerego, św. Ignacego, św. Hieronima, św. Marii Magdaleny i św. Eustachego. Na ścianie pod chórem znajdują się epitafia: Rozalii z Bahrynowskich, proboszcza z Babic – Floriana z Bobów Bobowskiego i Rodziny Pinińskich.

Kościół otoczony jest murem z 1794 r., a w jego rogach przed fasadą usytuowane są symetrycznie dwie wieże, powstałe w tym samym czasie. W jednej z nich, będącej dzwonnicą, zachował się stary dzwon odlany w 1645 r. przez Gerharda III Benningka z Gdańska.

Autorzy fotografii: Przemysław Woźny, Robert Kaszycki

The parish church of the Holy Trinity from 1792-1794, built in the late Baroque style. The founders of the church were Catherine and George (count) Piniński. In the church – an eighteenth-century pulpit in the shape of St. Peter’s boat, several altars with paintings: St. Joseph, St. Antony Padewski, St. Stanislaus Bishop, St. John of Nepomuk and a black marble baptismal font from the same age. In the centre of the main altar is the Baroque painting of the Madonna with the Child. The church is surrounded by a wall from 1794. Two belfries stand in the church fence. Only one tower has bells. The bell tower has three bells: one from 1645, the other has the name of the Holy Trinity, and the third is John Paul II.

Kościół pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Skopowie

Obecnie istniejący kościół filialny Parafii Babice wybudowano w 1900 r. jako greckokatolicką cerkiew parafialną pw. Przemienienia Pańskiego. Jest to budowla murowana, z cegły, tynkowana, kryta blachą. Góruje nad nią ośmioboczny bęben (tambur) nakryty ośmiosegmentową półkolistą kopułą zwieńczoną latarnią z cebulastym hełmem, na którym znajduje się krzyż.

Świątynia posiada dwie symetryczne zakrystie. Jedna pochodzi z czasu budowy świątyni, a druga została zrekonstruowana na dawnych fundamentach w trakcie gruntownego remontu całego budynku w latach 2009-2010. Jego efektem było osuszenie ścian, wykonanie izolacji pionowej i poziomej, drenażu, położenie tynków renowacyjnych wewnątrz i na zewnątrz do wysokości 2,5 m, wymiana wszystkich drzwi i okien, wykonanie nowej więźby dachu i kopuły oraz pokrycie ich blachą alucynkową, rekonstrukcja stropów i położenie nowych tynków na wszystkich sufitach oraz malowanie całego kościoła.

Wejście główne obramowane jest wysuniętym przed elewację portalem, z trójkątnym spłaszczonym szczytem, nad którym widnieje okulus doświetlający wybudowany w 2010 r. żelbetowy chór. Oryginalne wyposażenie oraz wystrój pierwotny cerkwi nie zachowało się. Znajdujący się w prezbiterium ołtarz główny ma neogotycką stylistykę. W ołtarzu umieszczona jest kopia obrazu Matki Bożej Częstochowskiej.

Na placu przy świątyni znajduje się murowana, parawanowa, trójarkadowa dzwonnica. Ten kryty dwuspadowym daszkiem, zwieńczonym niewielkim hełmem bez krzyża zabytek pochodzi z tego samego roku co kościół.

Autor fotografii – Robert Kaszycki.

The church of Our Lady of Częstochowa – from 1900, made of brick, divided into three parts, on a cross plan, with a prominent dome in the middle. It is a former Greek Catholic church of the Transfiguration. Original furnishings and decor did not preserved. A main altar has a neo-Gothic style. In the altar is a copy of the image of God’s Mother of Częstochowa. Next to the church – a brick, three-arcaded belfry from the same year.

Cerkiew pw. Narodzenia NMP w Krzywczy

Usytuowana w centrum Krzywczy, przy głównej drodze, dawna greckokatolicka cerkiew parafialna pw. Narodzenia NMP powstała w latach 1906-1911. Z pierwszych pisanych źródeł wiadomo, że w 1805 r. we wsi była już drewniana cerkiew. Obecna, stojąca jest trzecią w miejscowości, ponieważ poprzednie drewniane uległy zniszczeniu.

Ta w stylu eklektycznym świątynia jest murowana z cegieł palonych, otynkowana na zewnątrz i wewnątrz. To trójdzielna, na planie podłużnym, orientowana budowla. Swoją uwagę zwraca wysokością (32,75 m wraz z krzyżem) i bogato zdobioną ornamentyką elewacją frontową. Przykrywa ją dach siodłowy z blachą.

Nawę główną na planie kwadratu przykrywa wydatna kopuła. Wsparta jest ona na czterech masywnych, przyściennych, łukowato połączonych ze sobą filarach. Bęben na zewnątrz jest ośmioboczny, a wewnątrz okrągły, oświetlony ośmioma prostokątnymi otworami okiennymi. We wnętrzu cerkwi na wysokości okien kopuła otoczona jest kutą ażurową (motywy czteroliści zamknięte w kwadratach) balustradą, tworząc galerię. Sklepienie sanktuarium pomalowane jest na błękitny kolor z gwiazdami, ściany nawy i babińca zdobią motywy krzyża greckiego z trójlistnym zakończeniem ramion na tle krzyża maltańskiego. Na zewnątrz kopuła jest podwyższona. Ma ażurową latarnię zwieńczoną krzyżem.

Świątynia od strony wschodniej posiada wysunięty do przodu portal, wsparty na dwóch okazałych kolumnach. Od strony północnej znajduje się prostokątna zakrystia. Krzywiecka cerkiew opuszczona po II wojnie światowej do dziś pozostaje nieużytkowana. Przez jakiś czas służyła jako magazyn sprzętu liturgicznego z niszczejących cerkwi drewnianych. Brakuje w niej starych sprzętów i ikonostasu. Zachowały się tylko: kamienna chrzcielnica z 1777 r., zdewastowany konfesjonał, fragmenty konstrukcji ikonostasu i ambona oraz eksponowana w skansenie w Kolbuszowej drewniana skarbona. W otoczeniu świątyni znajduje się kilka starych lip i przewrócony drewniany krzyż. Na nim wyryta jest data 1838 (850 lat chrztu Rusi).

Autorzy fotografii: Przemysław Woźny, Robert Kaszycki

The Greek Catholic church of the Birth of the Virgin Mary– built in 1906-1911, in the Eclectic style. This is oriented, three-part building on the oblong plan, with the nave crowned with a dome. Inside – the vault of the sanctuary is painted blue with stars; the nave and the women’s gallery are decorated with the Greek cross motifs. Historical furnishings: a stone baptismal font, a confessional, fragments of iconostasis construction and a pulpit.

Cerkiew pw. Opieki Matki Bożej w Reczpolu

Pierwsza wzmianka o cerkwi w Reczpolu pochodzi z początków XVII w. Była ona parafialną do 1785 r., a następnie filialną cerkwi w Krzywczy.

Jest to świątynia zbudowana z drewna, konstrukcji zrębowej, na betonowej podmurówce, szalowana pionowo deskami. Pochodzi z 1879 r. Została wzniesiona w miejscu starszej, też drewnianej cerkwi.

Budynek jest jednonawowy, założony na planie prostokąta, orientowany, dwudzielny, o wyraźnie wyodrębnionym węższym prezbiterium. Z prezbiterium można przejść do zakrystii znajdującej się od północnej strony. Przy ścianie frontowej usytuowane są drewniane, drabiniaste schody prowadzące na chór.

Ten zabytkowy obiekt nakryty jest dachem siodłowym z sześcioboczną niewielką wieżyczką, nakrytą cebulastym hełmem, zakończonym krzyżem osadzonym na kuli. Prezbiterium nakrywa dach trójspadowy, a zakrystię pulpitowy. Na wszystkich częściach dachu położona jest blacha.

Cerkiew przez okres użytkowania była wielokrotnie remontowana. W latach siedemdziesiątych XX w. została przebudowana na kościół rzymskokatolicki. W jego wnętrzu, w ołtarzu głównym wisi cudowny obraz Matki Boskiej Bolesnej przeniesiony z Krzywczy w 1970 r. Do wyposażenia kościoła należą także dwa dwustronnie malowane obrazy procesyjne tzw. feretrony i XIX-wieczny konfesjonał.

Od 2006 r. zabytek jest nieużytkowany.

Autorzy fotografii: Sławomir Żuk, ze zbiorów Józefa Wanata

The Greek Catholic church of the Protection of the Holy Mother in Reczpol. The building dates from 1879. It was erected in place of an older, also a wooden Greek Catholic church. In the seventies of the twentieth century the Greek Catholic church was rebuilt to the Roman Catholic church. The building is one-nave, rectangular in shape, oriented, with higher chancel. Inside – two painted images of procession and a nineteenth-century confessional. In the main altar hangs a miraculous image of Our Lady of Sorrows moved from Krzywcza. The historical building – unused since 2006.

Cerkiew pw. św. Szymona Słupnika w Chyrzynie

Usytuowanie cerkwi greckokatolickiej pw. św. Szymona Słupnika to skraj wyludnionej wsi Chyrzynka na północno-wschodnim stoku wysokiego wzgórza.

Ta drewniana, trójdzielna, konstrukcji zrębowej świątynia została zbudowana około połowy XVIII w. Fundatorem tej orientowanej cerkwi był hrabia Adam Starzeński, ówczesny właściciel klucza krzywieckiego.

Podwalina tego zabytkowego obiektu zwęgłowana jest na obłap, ułożona na podmurówce z łamanego kamienia. Z drewna iglastego są belki zrębu ścian, łączone w narożach na jaskółczy ogon z wewnętrznym czopem. Zewnętrzne ściany pierwotnie były kryte gontem. Cerkiew przykrywa dach kalenicowy, kryty blachą. Nad nią górują baniaste kopuły z pseudolatarniami i żelaznymi krzyżami.

Zabytek ma szerszą kwadratową nawę główną i prostokątny przedsionek. W zachodniej części nawy znajduje się chór muzyczny wsparty na słupach z ażurową balustradą. Prezbiterium jest zamknięte trójbocznie. Pomiędzy nawą a prezbiterium znajduje się pełna zrębowa przegroda ikonostasowa. To świadczyć może o wieku świątyni, bowiem takie rozwiązania architektoniczne spotkać można w najstarszych cerkwiach drewnianych w Polsce z XVI i XVII w., np. w Radrużu i Gorajcu. Przegroda ma trzy wejścia zamknięte półkoliście, z węgarami po bokach: centralne carskie wrota i dwoje bocznych wrót diakońskich. Na ścianach i płaskich drewnianych stropach zachowała się polichromia w postaci dużych obrazów figuralnych, są to: Chrzest Chrystusa w Jordanie, Pokłon Trzech Króli, wizerunek Boga Ojca, scena Zmartwychwstania w otoczeniu postaci czterech Ewangelistów. Wymienione obrazy wpisane są w ozdobnie obramione pola. Pod wymienionym Chrztem Chrystusa widnieje w języku ukraińskim sygnatura autora polichromii Andrzeja Demkowycza i data 1911.

Obok znajduje się murowana dzwonnica (bez dzwonów) w formie dwóch arkadowych przęseł przykrytych czterospadowym dachem.

Autorzy fotografii: Robert Kaszycki, Sławomir Żuk, zbiory Muzeum Zamek w Łańcucie.

The Greek Catholic church dedicated to St. Simon Słupnik in Chyrzyna. The object is oriented, tripartite, with a log construction, on a stone foundation. The temple was built in 1857 with the foundation of Count Adam Starzeński. In the interior: a polychrome with figural and architectural motifs made by Andrew Demkowycz in 1911. The polychrome presents: the Christ’s baptism in the Jordan River, the Adoration of the Magi, the image of God the Father, the scene of the Resurrection – surrounded by four Evangelists. Beside – a two-arcaded belfry.

Cerkiew pw. Narodzenia NMP w Krzywczy

Usytuowana w centrum Krzywczy, przy głównej drodze, dawna greckokatolicka cerkiew parafialna pw. Narodzenia NMP powstała w latach 1906-1911. Z pierwszych pisanych źródeł wiadomo, że w 1805 r. we wsi była już drewniana cerkiew. Obecna, stojąca jest trzecią w miejscowości, ponieważ poprzednie drewniane uległy zniszczeniu.

Ta w stylu eklektycznym świątynia jest murowana z cegieł palonych, otynkowana na zewnątrz i wewnątrz. To trójdzielna, na planie podłużnym, orientowana budowla. Swoją uwagę zwraca wysokością (32,75 m wraz z krzyżem) i bogato zdobioną ornamentyką elewacją frontową. Przykrywa ją dach siodłowy z blachą.

Nawę główną na planie kwadratu przykrywa wydatna kopuła. Wsparta jest ona na czterech masywnych, przyściennych, łukowato połączonych ze sobą filarach. Bęben na zewnątrz jest ośmioboczny, a wewnątrz okrągły, oświetlony ośmioma prostokątnymi otworami okiennymi. We wnętrzu cerkwi na wysokości okien kopuła otoczona jest kutą ażurową (motywy czteroliści zamknięte w kwadratach) balustradą, tworząc galerię. Sklepienie sanktuarium pomalowane jest na błękitny kolor z gwiazdami, ściany nawy i babińca zdobią motywy krzyża greckiego z trójlistnym zakończeniem ramion na tle krzyża maltańskiego. Na zewnątrz kopuła jest podwyższona. Ma ażurową latarnię zwieńczoną krzyżem.

Świątynia od strony wschodniej posiada wysunięty do przodu portal, wsparty na dwóch okazałych kolumnach. Od strony północnej znajduje się prostokątna zakrystia. Krzywiecka cerkiew opuszczona po II wojnie światowej do dziś pozostaje nieużytkowana. Przez jakiś czas służyła jako magazyn sprzętu liturgicznego z niszczejących cerkwi drewnianych. Brakuje w niej starych sprzętów i ikonostasu. Zachowały się tylko: kamienna chrzcielnica z 1777 r., zdewastowany konfesjonał, fragmenty konstrukcji ikonostasu i ambona oraz eksponowana w skansenie w Kolbuszowej drewniana skarbona. W otoczeniu świątyni znajduje się kilka starych lip i przewrócony drewniany krzyż. Na nim wyryta jest data 1838 (850 lat chrztu Rusi).

Autorzy fotografii: Przemysław Woźny, Robert Kaszycki

The Greek Catholic church of the Birth of the Virgin Mary– built in 1906-1911, in the Eclectic style. This is oriented, three-part building on the oblong plan, with the nave crowned with a dome. Inside – the vault of the sanctuary is painted blue with stars; the nave and the women’s gallery are decorated with the Greek cross motifs. Historical furnishings: a stone baptismal font, a confessional, fragments of iconostasis construction and a pulpit.

GMINA NOZDRZEC

Neogotycki kościół w Wołodzi

W niewielkiej odległości od centrum wsi, w otoczeniu drzew, znajduje się wzniesiony w 1905 r. neogotycki kościół, a właściwie kaplica grobowa Trzcińskich, ostatnich właścicieli Wołodzi. Świątynia jest budowlą murowaną, założoną na planie krzyża z jednonawowym transeptem i prezbiterium zakończonym poligonalnie oraz kryptą znajdującą się pod schodami. Z prezbiterium prowadzi przejście do prostokątnej zakrystii, a z niej wyjście na zewnątrz. Obok kościoła stoi parawanowa dzwonnica, a za nim znajduje się cmentarz greckokatolicki.

Wołodź to bardzo stara wieś, o której pierwsza wzmianka pochodzi z 1373 r. Nazwa tej miejscowości wówczas brzmiała Wolosze. Kolejno wieś ta należała do Kmitów, Rachlewskich, Starzeńskich, Kossowiczów oraz Kazimierza Trzcińskiego. Czas burzliwego rozwoju gospodarczego i kulturalnego tej miejscowości przypada na okres międzywojenny. Powstało wówczas wiele budynków użyteczności publicznej, przeprowadzono meliorację i kanalizację wsi, kwitło rolnictwo, sadownictwo i rybołówstwo. Była ukraińskim centrum kulturalnym (90% ludności tej wsi stanowili grekokatolicy), działały tutaj takie instytucje kulturalne jak: teatr amatorski, chór cerkiewny, towarzystwo gimnastyczne „Sokół”, dwujęzyczna szkoła i czytelnia, a także wiele innych, których działalność przerwał wybuch II wojny światowej. Okres powojenny to czas wysiedleń ludności ukraińskiej, rozruchów politycznych i narodowościowych, przez które wieś niemal kompletnie opustoszała. Obecnie liczy niewiele mieszkańców i upatruje szansę swojego rozwoju w turystyce.

Autor fotografii Sławomir Żuk

The neo-Gothic church dates from 1905. Actually, this is a sepulchral chapel last owners of the village (Trzciński Family). The church is built of brick, on the cross plan, with a transept, a presbytery and a crypt under stairs. Next to – a bell tower. Behind the church is a Greek Catholic cemetery.

Kościół pw. Wniebowzięcia matki Bożej w Siedliskach

Siedliska położone są na prawym brzegu Sanu. Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pojawiła się w 1436 r., kiedy to ziemie te oraz sąsiednie miejscowości należały do dóbr dynowskich, będących własnością rodu Kmitów. Nazwa tej miejscowości pochodzi od słowa „siedlisko” oznaczającej – miejsce osiadania. Znalezione w trakcie wykopalisk zbiory monet z okresu panowania Tyberiusza, Domicjana i Trajana świadczą nie tylko o kontaktach handlowych tych terenów z państwem rzymskim ale również o bardzo starej metryce tych ziem.

Wyróżniająca się budowlą w krajobrazie miejscowości drewniana cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła zbudowana została w 1860 r. W latach 1913 oraz 1936 budynek cerkwi rozbudowano oraz odnowiono. Od 1949 r. do 2008 użytkowana była jako kościół rzymskokatolicki pw. Wniebowzięcia Matki Bożej. Kościół jest drewnianą budowlą wniesioną na rzucie kwadratu z trójbocznym zamknięciem od wschodu oraz prostokątną wieżą i babińcem od zachodu. W prezbiterium wydzielono zakrystię i składzik. Wieża jako dawny babiniec cerkiewny jest dwukondygnacyjna, z ośmioboczną wieżyczką krytą baniastym hełmem z latarnią. We wnętrzu zachował się ołtarz z fragmentami carskich wrót oraz znajdującym się pośrodku krucyfiksem ludowym, a także drugi krucyfiks procesyjny. Niestety nie zachował się ikonostas ale jedynie ruskie księgi liturgiczne z XVIII w. Przeniesiono tu również księgi liturgiczne i sprzęty z rozebranego kościoła w Gdyczynie, która obecnie stanowi integralną część wsi Siedliska. Są to m.in. monstrancja z pierwszej połowy XIX w., kilim z końca XIX w. z herbem Rawicz oraz XVIII-wieczny kielich, który na stopie jest zdobiony pękami owoców, główkami aniołów i herbami Korczak i Wierzbna. W otoczeniu kościoła znajduje się murowana dzwonnica z 1884 r., z trzema filarami na cokole, między którymi znajdują się dwie półkoliste arkady kryte dwuspadowym daszkiem.

Autorzy fotografii: Sławomir Żuk, Michał Zięzio, Bogdan Śnieżek

The temple in Siedliska dates from 1860. It was built as a Greek Catholic church dedicated to the Archangel Michael. Since 1949 to 2008 – the Roman Catholic Church dedicated to the Assumption of the Mother of God. It is a building on a square plan, with a rectangular tower and a separate part for women. Inside – an altar with fragments of tsarist gate and a folk crucifix in the middle, as well as a second processional crucifix. Unfortunately, the iconostasis did not survive, but only Russian liturgical books from the 18th century. Next to – a belfry from 1884.

Zespół pałacowo-parkowy w Nozdrzcu

Znajdujący się na wysokiej skarpie na lewym brzegu Sanu późnoklasycystyczny pałac zbudowany został w 1843 r. Inicjatorem jego powstania był polityk galicyjski, poseł na sejm Ludwik Skrzyński. Wybudowany pałac – dwór ziemiański ze wspaniałym zespołem parkowym (ogrody, stawy, oranżeria) wzniesiony został najprawdopodobniej według projektu Seweryna Fredry (niektóre źródła mówią, że autorem był Aleksander Fredro).

Początki historii tego zabytku sięgają XVI w. Pisze o nim w swoich pamiętnikach Franciszek Ksawery Prek. Pierwotnie był to drewniany dwór obronny. Później była to murowana fortyfikacja z basztami.

Obecny powstał na miejscu starego zamku, którego ruiny stały jeszcze na początku XIX w. Po licznych przebudowach wynikających z obu wojen elewacja obiektu pozbawiona jest bogatego wystroju architektonicznego. Zachowała się jego zasadnicza bryła. Ma on rzadko spotykaną w polskiej architekturze asymetryczną bryłę z charakterystyczną narożną rotundą. Dzisiaj jest to budowla wolnostojąca, parterowa z piętrowymi ryzalitami, ustawiona dłuższym bokiem północ-południe, fasadą ku zachodniej stronie. Z tylnej elewacji rozpościera się rozległy widok na San. Pałac od frontu poprzedza płaski teren z rozległym ogrodem o regularnym układzie dróżek, z kolistą kompozycją pośrodku oraz pojedynczymi okazami starodrzewu. Jest to fragment dawnego ogrodu w stylu angielskim.

W sąsiedztwie zespołu pałacowego usytuowane były dwie jednokondygnacyjne, dwutraktowe oficyny z pierwszej poł. XIX w. Jedna z nich przetrwała do dziś. Istnieje także neorokokowa kaplica dworska z 1889 r.

Autorzy fotografii: Sławomir Żuk, Daniel Gąsecki, Marcin Dżuła, zbiory Andrzeja Boboli

The late-Classicist brick palace from 1843 in Nozdrzec, designed by Seweryn Fredro. Other sources say that the palace was designed by Aleksander Fredro. The history of this historical monument dates back to the 16th century. Originally it was a wooden fortified manor house. The present palace was built in place of the old castle. After several alterations, the palace has lost rich architectural design. The corner rotunda is characteristic for this building. In front of the palace – a fragment of the old English-style garden. Beside – a neo-Rococo chapel from 1889 with the painting of the Madonna and the Child, and an outbuilding.

Kościół parafialny pw. św. Stanisława Biskupa w Nozdrzcu

Obecny, wybudowany w 1746 r. kościół pw. św. Stanisława Biskupa jest drugą świątynią rzymskokatolicką, jaka powstała w miejscowości. Stoi na miejscu drewnianego kościoła pochodzącego prawdopodobnie z końca XIV w. lub pierwszej poł. XVI w. (różne źródła). Budowla powstała staraniem proboszcza, ks. Jana Banieckiego. Konsekracji dokonano w 1806 r.

Wolnostojąca świątynia jest orientowana, na planie krzyża łacińskiego, murowana z kamienia łamanego i cegły ceramicznej. Jej mury są otynkowane zewnątrz i wewnątrz. Dekoracja architektoniczna wykonana jest z cegły i otynkowana.

Ten późnobarokowy obiekt ma prezbiterium zbliżone do kwadratu, zamknięte prosto. Przy nim od północy znajduje się kwadratowa zakrystia. Prezbiterium od szerszej prostokątnej nawy oddzielone jest ścianą tęczowo-arkadową. Kościół ma też dwie kwadratowe usytuowane symetrycznie kaplice. Z nawą tworzą ramiona transeptu. Strop w prezbiterium i nawie jest drewniany, belkowy z podsufitką. W zakrystii sklepienie jest krzyżowo-kolebkowe, w kaplicach krzyżowe, natomiast w kruchcie kolebkowe z niewielkimi lunetami. Więźba dachowa świątyni jest pierwotna, konstrukcji storczykowej, stężona kratownicą. Kilkakrotnie kryta gontem, a od 1901 r. przykryta blachą.

Wielokrotnie odnawiany zabytek z pięknym wnętrzem, zdobi polichromia Mariana Strońskiego (Koronacja Matki Boskiej z 1930 r.) i Stanisława Szmuca z 1963 r. Ma także bogate wyposażenie w skład, którego wchodzą: ołtarz główny kulisowy z dekoracją rokokową, obrazem patrona kościoła w polu głównym, Świętej Trójcy oraz rzeźbami śś. Piotra i Pawła; ołtarz boczny w kaplicy północnej; ambona rokokowa z drugiej połowy XVIII w.; barokowa, drewniana chrzcielnica z żelazną, kutą, ażurową podstawą; dwa konfesjonały z drugiej połowy XVIII w. Ściany świątyni zdobią obrazy Serca Jezusa (1880 r. Lwów, autorstwa Teofila Kopystyńskiego), Matki Boskiej z Dzieciątkiem z końca XVIII w. oraz pochodzące z końca XIX w. obrazy: Chrystus Ukrzyżowany, Wniebowzięcie Matki Boskiej, Chrystus Zmartwychwstały, św. Anna Samotrzeć autorstwa Mariana Strońskiego. Ozdobą kościoła są także współcześnie wykonane przez Piotra Thiera z Przemyśla witraże Jezusa Miłosiernego (w prezbiterium), Matki Bożej, św. Józefa i papieża Jana Pawła II.

Obok znajduje się murowana, w kształcie potrójnej arkady dzwonnica z 1845 r. z XVI-wiecznym gotyckim dzwonem.

Autorzy fotografii: Jolanta Socha, Paulina Socha, Sławomir Żuk, Daniel Gąsecki

The late-Baroque parish church of St. Stanislaus Bishop from 1746 in Nozdrzec. The church stands on the site of previous, wooden church. The church is oriented, on the Latin cross plan. The church has two symmetrical chapels. The temple is decorated with a polychrome of Marian Stroński (Th Coronation of Our Lady, 1930) and a polychrome of Stanislaus Szmuc from 1963. Historical equipment of the church: a main altar with a Rococo decoration, a painting of the St. Stanislaus Bishop, of the Holy Trinity, sculptures of saints Peter and Paul, a side altar in the north chapel, a pulpit from eighteenth century, a wooden font and two confessionals from second half eighteenth century. On the walls hang paintings: the image of Jesus’ Heart (1880, Lviv, Theophilus Kopystyński), the image of the Virgin Mary with the Child from the late eighteenth century and paintings from the late nineteenth century: the Christ crucified, the Assumption of the Virgin Mary, the Risen Christ, the St. Ann Samotrzeć (author Marian Stroński). The church’s decoration is also stained glasses (the Merciful Jesus, the Mother of God, the Saint Józef, the Pope John Paul II) made by Piotr Thier from Przemyśl. Beside – a belfry from 1845 with a sixteenth-century bell.

Kościół pw. Zwiastowania NMP oraz św. Piotra i Pawła w Izdebkach

Budowę murowanego kościoła w stylu neogotyckim, według projektu Jana Sas-Zubrzyckiego, rozpoczął na przełomie 1912-1913 r. ks. Ignacy Antoniewski. Budowla stanęła w miejscu poprzedniego, drewnianego kościoła. Dnia 9 sierpnia 1931 r. biskup Anatol Nowak dokonał aktu konsekracji nowego kościoła. Wystrój wnętrz świątyni przeniesiony został ze starego drewnianego kościoła. Późnobarokowy ołtarz główny pochodzi z połowy XVIII w. Jest jednokondygnacyjny na wysokim cokole, z parą kolumn i filarów oraz z XVIII-wiecznymi rzeźbami. W centrum ołtarza znajduje się namalowany na desce obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem (z 1720 r.), przeniesiony z cerkwi greckokatolickiej. W polu głównym lewego ołtarza znajduje się XVII-wieczny obraz św. Michała Archanioła, a w prawym Chrystusa Boleściwego z tego samego wieku. Obydwa obrazy przeniesiono ze zburzonego kościoła kapucynów na Górze św. Michała w Bliznem.

Autorzy fotografii: Halina Baran, Przemysław Woźny

The parish church of Annunciation of Virgin Mary and of St. Peter and Paul in Izdebki.

The construction of a brick church in the neo-Gothic style (design by John Sas-Zubrzycki) was started at the turn of 1912-1913 by priest Ignatius Antoniewski. The building was erected in the place of the previous wooden church. The interior design of the temple was moved from an old, wooden church. The late Baroque main altar dates from the mid-18th century. In the center of the main altar – a painting of the Mother of God with the Child (from 1720) painted on a wooden board (moved from a Greek Catholic church). In the main field of the left altar – a 17th-century painting of St. Archangel Michael, and in the right altar – a painting of Sorrowful Christ from the same age. Both paintings were transferred from the demolished Capuchin church on Mount St. Michael in Blizne.

Dwór w Izdebkach

Usytuowany nad rzeką Magierą dwór w Izdebkach należy do najcenniejszych zabytków architektury rezydencjonalnej na obszarze powiatu brzozowskiego. Został wzniesiony w drugiej połowie XIX w. na miejscu starszego. Budowniczym dworu był prawdopodobnie hrabia Bonawentura Bukowski, a jego ostatnimi właścicielami byli Potoccy. Wybudowany z cegły, potynkowany, na planie kwadratu, jest reprezentantem rzadko spotykanego stylu pseudotyrolskiego. Zaprojektował go architekt krakowski Tadeusz Stryjeński. Większość znawców architektury przypisuje zabytkowi styl eklektyczny. Ten piętrowy, podpiwniczony budynek zwrócony jest frontem ku północnemu zachodowi. Układ jego wnętrza jest trzytraktowy. Na osi od frontu znajduje się sień ze schodami krętymi prowadzącymi na piętro. W sieni występuje sufit z fasetą i dekoracją stiukową. Charakteryzuje go portyk wgłębny i loggia na piętrze, a od tyłu ryzalit. Elewacja jest trójosiowa, rozdzielona gzymsem. Narożniki i parter elewacji frontowej zdobione są pseudoboniowaniem w tynku. Dachy są dwu i trójspadowe pokryte dachówką.

Dwór otacza porośnięty starodrzewem park. Po jego lewej stronie usytuowany jest staw.

W dworem wiąże się postać Jana Kazimierza Kamienieckiego herbu Pilawa, adiutanta księcia Józefa Poniatowskiego. Ostatnie lata swojego życia spędził u swojej córki Felicji z Kamienieckich Bukowskiej. Jego doczesne szczątki spoczywają na miejscowym cmentarzu.

Od 2003 r. w budynku dworu mieści się Środowiskowy Dom Samopomocy im. Anny.

Autorzy fotografii: Halina Baran, Jolanta Socha, Przemysław Woźny

The Eclectic manor house from the second half of 19th century in Izdebki. Probably built by count Bonaventura Bukowski. The last owners of the manor house in Izdebki were Potoccy. It was designed by the Krakow architect Tadeusz Stryjeński. Characteristic for this manor house is the deep portico and loggia on the first floor. On the axis from the front there is a hall with winding stairs to the first floor. The hall has a ceiling with a facet and a stucco decoration. At present Environmental House of Mutual Aid. The manor house is surrounded by a six-hectare park.

MIASTO DYNÓW

Pogórzanin – Przeworska Kolej Wąskotorowa

Pomysł budowy przeworskiej kolei powstał w okresie cesarstwa austro-węgierskiego, a starania o rozpoczęcie budowy kolei zapoczątkowali w 1894 r. ówcześni właściciele ziemscy hrabiowie Scypion z Łopuszki Wielkiej i Skrzyński z Bachórza. Kolej wąskotorowa została oddana do eksploatacji w 1904 r. W tym roku nastąpiło oficjalne otwarcie całej 46-kilometrowej trasy wraz z budynkami i parowozownią zwrotną w Dynowie.

Zasadniczym celem jej funkcjonowania było dostarczanie buraków do cukrowni w Przeworsku. Przez wiele lat była głównym przewoźnikiem różnego rodzaju towarów (węgiel, materiały budowlane, surowce produkcyjne) do istniejących zakładów pracy.

Wąskotorówka bierze swój początek w Przeworsku i przebiega doliną rzeki Mleczki, przecinając ją w kilku miejscach, oraz Pogórza Dynowskiego do malowniczej doliny Sanu. Prowadzi przez 13 stacji m.in.: Urzejowice, Kańczugę, Manasterz, Hadle Szklarskie, Jawornik Polski, Szklary, Bachórz do Dynowa.

Dzisiaj jest atrakcją turystyczną i nazywana „Pogórzaninem” kursuje w okresie letnim, od maja do września. W skład pociągu wchodzi lokomotywa LxD2, wagon bagażowy, wagon – barek, wagony osobowe zamknięte i otwarte. W 1991 r. została wpisana do rejestru zabytków województwa przemyskiego. W Dynowie przy ulicy Kolejowej jest jej dworzec z 1897 r. oraz zabytkowy tabor.

Największą atrakcją na trasie jej przejazdu jest tunel (602 m długości) w miejscowości Szklary. Przebiega on pod 30-metrową warstwą ziemi góry Szklarki.

Więcej na temat historii Przeworskiej Kolei Dojazdowej na stronie: www.pogorzanin.powiatprzeworsk.pl

A narrow-gauge railway that goes between Dynów and Przeworsk is a great attraction of the region. This Local Przeworsk Line is 42 km long. Crossing the only one in Poland , 602 metres long, a narrow-gauge tunnel, is a real attraction. In the summer season the narrow-gauge railway runs on Saturdays and Sundays only. Efforts to start construction of the narrow-gauge railway were initiated in 1894 by the then landowners – counts: Scypion from Łopuszka Wielka and Skrzyński from Bachórz. The line was officially opened in 1904.

Zabytkowy układ urbanistyczny Dynowa

Dynów położony jest na Pogórzu Karpackim, którego część określana jest jako Pogórze Dynowskie.
W materiałach źródłowych występuje po raz pierwszy w 1423 r. już jako miasto, choć data jego lokacji nie jest znana. Miasto powstało na wzniesieniu górującym nad doliną Sanu w miejscu posiadającym naturalne warunki obronne. Z tego właśnie okresu pochodzi układ urbanistyczny Dynowa.

Centrum regularnego układu miejskiego stanowił prostokątny rynek. Czworobok miasta od strony północno-zachodniej zamykał kościół, a od północnego wschodu zamek wzniesiony po 1409 r. zapewne przez Piotra Lunaka Kmitę, na miejscu dawnego grodziska.

Układ przestrzenny Dynowa nawiązywał do planu szachownicowego, szeroko stosowanego przy projektowaniu średniowiecznych układów urbanistycznych. Zakładał on wyprowadzenie z naroży rynku po dwie prostopadłe ulice. Cechą charakterystyczną układu urbanistycznego Dynowa było to, że zabudowa pierzei przyrynkowych wkraczała w ulice wychodzące z placu rynkowego. Tak ukształtowany układ przetrwał w zasadzie do połowy XVII w., w okresie następnym, aż do pierwszego rozbioru, nie ulegał już większym przemianom. Natomiast obszar zabudowy nieznacznie się powiększał.

Na początku XVIII w. w drewnianej zabudowie przyrynkowej Dynowa zaczęły pojawiać się pierwsze parterowe domy murowane, które w pierwszej połowie XIX w. zastąpiły ostatnie budynki drewniane. Zmiany w zabudowie centralnej miasta nastąpiły także po pożarach, które miały miejsce w 1870 i 1904 r. Spłonęło wówczas wiele budynków mieszkalnych oraz gospodarczych. Późniejsza zabudowa nie była już stylowa i taka piękna jak dawniej. Dalszych zniszczeń dokonały pożary II wojny światowej i niemieckie bombardowania.

Z krajobrazu miasta zniknęły okazałe budynki cerkwi oraz synagogi.

Zabudowę rynku uzupełnia pomnik króla Władysława Jagiełły, postawiony przez społeczeństwo Dynowa w pięćsetną rocznicę bitwy pod Grunwaldem. Jest to rzeźba wykonana w wapieniu pińczowskim przez M. Korpala w krakowskim zakładzie Fischer.

W 2015 r. rynek przeszedł gruntowną rewitalizację polegającą na zmianie układu zagospodarowania z nowym układem alejek i zieleńców. Nawierzchnia płyty rynku została wymieniona, przybyło nowe wyposażenie: ławki i kosze na śmieci, stojaki na rowery, tablice ogłoszeniowe, maszty flagowe, a w miejscu dawnej betonowej misy fontanny, wybudowana została nowoczesna podświetlana symbolizująca swoim kształtem przepływającą przez miasto rzekę San.

Dynów is located in the Carpathian Foothills, in the part called the Dynowskie Foothills. As a town – appears in source materials for the first time in 1423. The urban layout of the town comes from this period. A monument of the King Wladislavs Jagiello (from 1910, founded by residents on the 500th anniversary of the Battle of Grunwald) stands on the market square.

Kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca w Dynowie

Kościół pw. św. Wawrzyńca należy do najstarszych i najcenniejszych zespołów sakralnych na Podkarpaciu. Na zespół oprócz kościoła składają się: dzwonnica, mur z bramą i kaplicami. Świątynia wzniesiona została w 1604 r. staraniem Katarzyny z Maciejowskich Wapowskiej oraz jej syna Jana Stanisława Wapowskiego; na miejscu drewnianego. Została znacznie uszkodzona i zdewastowana przez wojska Rakoczego, a następnie odbudowana w 1663 r. Szereg prac remontowych wykonano również pod koniec XVIII w. Wielokrotnie była restaurowana w latach późniejszych.

Kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca wzniesiony został w stylu późnorenesansowym. Jest świątynią murowaną, zbudowaną na planie krzyża łacińskiego, orientowaną, jednonawową z transeptem, który tworzą kaplice kopułowe: Matki Bożej Dynowskiej i Pana Jezusa. Do nawy przylegają także: prezbiterium na rzucie prostokąta zamkniętego od wschodu trójbocznie, kaplica św. Antoniego z dawnym skarbcem na piętrze, od południa kruchta (dobudowana w końcu XIX w.), od zachodu dolna część dawnej wieży, a także murowany chór wsparty na trzech arkadach. Do prezbiterium przylega od północy zakrystia z niewielkim przedsionkiem, dostawionym do jej północnej ściany. Sklepienie nawy i prezbiterium pokrywa późnorenesansowa dekoracja stiukowa, nawiązująca do gotyckich sklepień sieciowych. Na ścianach bocznych widoczna jest polichromia figuralna z 1969 r. autorstwa Stanisława Szmuca. W wystroju kościoła na uwagę zasługują renesansowe, wykute w piaskowcu portale: w kruchcie zachodniej – pod wieżą z hermami i motywami okuciowymi w stylu manieryzmu niderlandzkiego, oraz w kruchcie południowej – z motywami roślinnymi i główkami aniołów.

Fasada zwieńczona jest szczytem późnobarokowym o falistym wykroju. Dach wzbogacono stylową sygnaturką z ażurową barokową latarnią.

Kościół posiada cenne zabytkowe wyposażenie: barokowy ołtarz główny wraz z krucyfiksem i obrazem św. Wawrzyńca (w zwieńczeniu) oraz w tym stylu ołtarze w kaplicach transeptu, obraz Matki Bożej Dynowskiej z Dzieciątkiem i chrzcielnica z XVII w., rokokowy prospekt organowy, barokowa ambona, ołtarz z obrazem św. Antoniego oraz ponadnaturalnej wielkości rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego w kaplicy św. Antoniego, epitafium inskrypcyjne Stanisława Wapowskiego (marmurowe) umieszczone nad wejściem do zakrystii, a także neorenesansowe stalle w prezbiterium.

Ten cenny zbytek Dynowa otoczony jest murem i kaplicami z końca XIX w. Od południa usytuowana jest późnorenesansowa brama prowadząca na dziedziniec kościelny. Postawiona w XVII w., a uzupełniona w końcu XIX w. Wybudowana została w formie trójosiowego łuku triumfalnego z bogatą ornamentyką. Posiada trzy przejścia zamknięte półkoliście. Ściany jej zwieńczone są gzymsem wspartym na konsolach. Na zwieńczeniach bocznych skrzydeł wprowadzono posągi archaniołów: św. Rafała i św. Michała, natomiast płyciny frontowe wypełnione są sztukateryjną dekoracją roślinną, główkami puttów oraz dwoma hermami.

W południowo-zachodniej części zespołu kościelnego wznosi się późnobarokowa dzwonnica z końca XVIII w., której górną część nadbudowano w 1919 r. Wybudowana jest na rzucie kwadratu, posiada dwie kondygnacje rozdzielone profilowanym gzymsem. Dzwonnicę wieńczy dwukondygnacyjny hełm kryty blachą. W przyziemiu dzwonnicy znajduje się kaplica św. Teresy.

The late Renaissance parish church of. St. Lawrence from 1663 in Dynów. The church was built owning to the efforts of the heirs of the town: Catherine Wapowska and her son Stanley, the castellan of Przemyśl. The church is a stone temple, built on a Latin cross plan, oriented, one-nave with a transept. Transept consists of two chapels: the Mother of God and the Lord Jesus. The vault of the nave and presbytery is covered by late Renaissance stucco decoration (which refers to the Gothic network vaults). On the walls – the figural polychrome from 1969, made by Stanley Szmuc. In the center of the Baroque main altar – a crucifix and a painting of St. Lawrence (at the top). Historic equipments of the church: a baptismal font from the 17th century, a Rococo organ prospectus, a Baroque pulpit, an altar with the image of St. Antony, a sculpture of the Crucified Christ, an inscription epitaph of Stanley Wapowski, the neo-Renaissance large pews in the presbytery.

At the church in Dynów – a Renaissance gate in the shape of a triumphal arch. The gate is decorated the stucco decoration. Above the side wings of the gate – statues of archangels (St. Raphael and St. Michael).

Zespół dworsko-parkowy w Dynowie

Zespół dworsko-parkowy należy do cenniejszych zabytków jakie zachowały się na terenie miasta. Założenie dworskie wzniesione zostało około poł. XVIII w. z inicjatywy Stanisława Trzecieskiego. Następnie właścicielami dworu byli kolejno: Józef, Zbigniew i Stefan Trzeciescy. W rękach tej rodziny majątek pozostał aż do zakończenia II wojny światowej.

Ten przyrodniczo-architektoniczny zespół składał się z dworu, parku zajmującego wschodnią część założenia oraz zabudowań gospodarczych położonych na północ od dworu. Niestety, dwór nie przetrwał okresu okupacji. W 1944 r. Niemcy zniszczyli go, wysadzając znajdujący się w pobliżu skład amunicji. Dzięki zachowanym archiwalnym fotografiom wiemy, że nieistniejący dziś dwór był parterowy, zwrócony fasadą frontową na północ z kolumnowym portykiem. Reprezentował styl klasycystyczny.

Z ocalałych zabudowań dworskich pozostała istniejąca do dziś, oficyna (domek szwajcarski) wzniesiona w 1904 r. przez znanego budowniczego dynowskiego Andrzeja Wolańskiego. Oficyna położona jest w zachodniej części dawnego założenia, na zachód od nieistniejącego dworu. Jest to budynek murowany z cegły, otynkowany, wybudowany na rzucie zbliżonym do litery „T”, z użytkowym poddaszem. Część wschodnia jest jednokondygnacyjna, a zachodnia dwukondygnacyjna. Część parterowa posiada facjatę umieszczoną w środkowej osi elewacji wschodniej. Obie części nakryte są dwuspadowym dachem, a pokrycie stanowi blacha. Obiekt ma cechy eklektyczne. Z dawnego założenia zachowała się także studnia z drewnianą obudową, usytuowana na wschód od oficyny oraz pozostałości parku krajobrazowego z XVIII/ XX w. o czytelnym układzie dawnych tarasów, gazonu, sadu, założeń ziemnych i dróg dojazdowych oraz pozostałością rzędowych nasadzeń lipowych. W parku rośnie około 500-letni dąb szypułkowy – pomnik przyrody.

Pozostałości zabudowań dworskich pani Kinga Moysa, córka ostatnich właścicieli majątku przeznaczyła na rzecz kościoła. Majątek ten został przekazany przez kościół na rzecz Fundacji Pomocy Młodzieży im. Jana Pawła II „Wzrastanie”.

Park oraz zabudowania na przestrzeni ostatnich lat zostały poddane gruntownej rewitalizacji. Otrzymał nazwę – Park Miejski im. Trzecieskich. Wyposażono go w place zabaw, boiska sportowe i alejki spacerowe, których przebieg nawiązuje do historycznego układu.

The manor complex (a manor house, a park and outbuildings) was built around half of the 18th century by Stanley Trzecieski. The manor house is classical style did not survive the period of occupation. Preserved only outbuilding from 1904 and well remains of the park. Currently, in the outbuilding – there is a children’s home.

TABLICE EDUKACYJNE I REGULAMINOWE- SAN, PRZYRODA DOLINY SANU

San (Prom na rzece San w Krzemiennej)

Powyżej Przełęczy Użockiej na terytorium Ukrainy, w miejscu gdzie Bieszczady Wschodnie oddzielają się od Zachodnich, na wysokości 889 m n.p.m. (wschodni stok Piniaszkowego) swoje źródło ma rzeka San.

To największy karpacki dopływ Wisły, mający 443,4 km długości i zlewnię o powierzchni 16 861, 3 km², z czego 14,7% leży na terenach Ukrainy.
San na przestrzeni 150 km płynie przez tereny górskie (Bieszczady, Góry Sanocko-Turczańskie), 129 km przez tereny Pogórzy (Leskie, Bukowskie, Doły Sanocko-Jasielskie, Dynowskie i Przemyskie), a na odcinku 165 km przez równinne obszary wschodniej części Kotliny Sandomierskiej.
San jest rzeką górsko-nizinną z trzema dolinnymi odcinkami biegu.
Środkowy odcinek Sanu to fragment od Leska do Przemyśla zaliczany do krainy brzany.
W przeważającej części przepływa on przez tereny gmin należących do Związku Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego. Najważniejszymi dopływami są na tym odcinku Osława, Stupnica i Wiar.
Bieg środkowy zaznacza się od przełomu rzeki przez Góry Słonne (odcinek przełomowy: Sanok, Trepcza, Międzybródź, Liszna). Dolina poszerza się i rzeka częściej meandruje, mija Mrzygłód i Tyrawę Solną, a potem Dobrą Szlachecką i wkracza na obszar Pogórza Dynowskiego. Jest to zespół łagodnych wzgórz o wysokości od 350–450 m n.p.m., zbudowanych z utworów fliszowych (głównie piaskowców i łupków), pociętych dolinami rzek i potoków karpackich.
San w rejonie Dynowa skręca ku wschodowi i meandrując wśród wzgórz Pogórza, dociera do Przemyśla. Jednym z charakterystycznych meandrów tego odcinka doliny jest stary meander Sanu i góra zakolowa w rejonie Dubiecka. Z dopływów Sanu na odcinku do Sanoka po Przemyśl na uwagę zasługuje Sanoczek (dopływ lewobrzeżny) i Wiar (dopływ prawobrzeżny), odwadniający Pogórze Przemyskie.
Walory krajobrazowe doliny Sanu, szczególnie jej części górskiej i podgórskiej, mają wysoką rangę. Na szczególną uwagę zasługują przełomy Sanu zwłaszcza w rejonie Słonnego, Wybrzeża, Iskani, Babic i Nienadowej. To one urozmaicają w znacznej części krajobraz naturalny.
W dolinie Sanu można dostrzec terasy, czyli spłaszczenia, występujące nad sobą stopniami, świadczące o kolejnych etapach zmian poziomu dna doliny.
Jednak najbardziej charakterystyczną cechą doliny Sanu w jej środkowym biegu są niezwykłe walory krajobrazowe, florystyczne i faunistyczne, które pozostają na długo w pamięci każdego, wrażliwego na piękno przyrody człowieka. Z tego względu zasługują w pełni na szczególną ochronę, a zwłaszcza rzeka San, stanowiąca oś regionalnego systemu przyrodniczego.

Autorzy fotografii: Stanisław Cyparski, Grzegorz Cipora, Daniel Gąsecki

 San (“Plaża” w Dąbrówce Starzeńskiej)

Powyżej Przełęczy Użockiej na terytorium Ukrainy, w miejscu gdzie Bieszczady Wschodnie oddzielają się od Zachodnich, na wysokości 889 m n.p.m. (wschodni stok Piniaszkowego) swoje źródło ma rzeka San.

To największy karpacki dopływ Wisły, mający 443,4 km długości i zlewnię o powierzchni 16 861, 3 km², z czego 14,7% leży na terenach Ukrainy.
San na przestrzeni 150 km płynie przez tereny górskie (Bieszczady, Góry Sanocko-Turczańskie), 129 km przez tereny Pogórzy (Leskie, Bukowskie, Doły Sanocko-Jasielskie, Dynowskie i Przemyskie), a na odcinku 165 km przez równinne obszary wschodniej części Kotliny Sandomierskiej.
San jest rzeką górsko-nizinną z trzema dolinnymi odcinkami biegu.
Środkowy odcinek Sanu to fragment od Leska do Przemyśla zaliczany do krainy brzany.
W przeważającej części przepływa on przez tereny gmin należących do Związku Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego. Najważniejszymi dopływami są na tym odcinku Osława, Stupnica i Wiar.
Bieg środkowy zaznacza się od przełomu rzeki przez Góry Słonne (odcinek przełomowy: Sanok, Trepcza, Międzybródź, Liszna). Dolina poszerza się i rzeka częściej meandruje, mija Mrzygłód i Tyrawę Solną, a potem Dobrą Szlachecką i wkracza na obszar Pogórza Dynowskiego. Jest to zespół łagodnych wzgórz o wysokości od 350–450 m n.p.m., zbudowanych z utworów fliszowych (głównie piaskowców i łupków), pociętych dolinami rzek i potoków karpackich.
San w rejonie Dynowa skręca ku wschodowi i meandrując wśród wzgórz Pogórza, dociera do Przemyśla. Jednym z charakterystycznych meandrów tego odcinka doliny jest stary meander Sanu i góra zakolowa w rejonie Dubiecka. Z dopływów Sanu na odcinku do Sanoka po Przemyśl na uwagę zasługuje Sanoczek (dopływ lewobrzeżny) i Wiar (dopływ prawobrzeżny), odwadniający Pogórze Przemyskie.
Walory krajobrazowe doliny Sanu, szczególnie jej części górskiej i podgórskiej, mają wysoką rangę. Na szczególną uwagę zasługują przełomy Sanu zwłaszcza w rejonie Słonnego, Wybrzeża, Iskani, Babic i Nienadowej. To one urozmaicają w znacznej części krajobraz naturalny.
W dolinie Sanu można dostrzec terasy, czyli spłaszczenia, występujące nad sobą stopniami, świadczące o kolejnych etapach zmian poziomu dna doliny.
Jednak najbardziej charakterystyczną cechą doliny Sanu w jej środkowym biegu są niezwykłe walory krajobrazowe, florystyczne i faunistyczne, które pozostają na długo w pamięci każdego, wrażliwego na piękno przyrody człowieka. Z tego względu zasługują w pełni na szczególną ochronę, a zwłaszcza rzeka San, stanowiąca oś regionalnego systemu przyrodniczego.

San (Prom na rzece San w Nozdrzcu)

Powyżej Przełęczy Użockiej na terytorium Ukrainy, w miejscu gdzie Bieszczady Wschodnie oddzielają się od Zachodnich, na wysokości 889 m n.p.m. (wschodni stok Piniaszkowego) swoje źródło ma rzeka San.

To największy karpacki dopływ Wisły, mający 443,4 km długości i zlewnię o powierzchni 16 861, 3 km², z czego 14,7% leży na terenach Ukrainy.
San na przestrzeni 150 km płynie przez tereny górskie (Bieszczady, Góry Sanocko-Turczańskie), 129 km przez tereny Pogórzy (Leskie, Bukowskie, Doły Sanocko-Jasielskie, Dynowskie i Przemyskie), a na odcinku 165 km przez równinne obszary wschodniej części Kotliny Sandomierskiej.
San jest rzeką górsko-nizinną z trzema dolinnymi odcinkami biegu.
Środkowy odcinek Sanu to fragment od Leska do Przemyśla zaliczany do krainy brzany.
W przeważającej części przepływa on przez tereny gmin należących do Związku Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego. Najważniejszymi dopływami są na tym odcinku Osława, Stupnica i Wiar.
Bieg środkowy zaznacza się od przełomu rzeki przez Góry Słonne (odcinek przełomowy: Sanok, Trepcza, Międzybródź, Liszna). Dolina poszerza się i rzeka częściej meandruje, mija Mrzygłód i Tyrawę Solną, a potem Dobrą Szlachecką i wkracza na obszar Pogórza Dynowskiego. Jest to zespół łagodnych wzgórz o wysokości od 350 – 450 m n.p.m., zbudowanych z utworów fliszowych (głównie piaskowców i łupków), pociętych dolinami rzek i potoków karpackich.
San w rejonie Dynowa skręca ku wschodowi i meandrując wśród wzgórz Pogórza, dociera do Przemyśla. Jednym z charakterystycznych meandrów tego odcinka doliny jest stary meander Sanu i góra zakolowa w rejonie Dubiecka. Z dopływów Sanu na odcinku do Sanoka po Przemyśl na uwagę zasługuje Sanoczek (dopływ lewobrzeżny) i Wiar (dopływ prawobrzeżny), odwadniający Pogórze Przemyskie.
Walory krajobrazowe doliny Sanu, szczególnie jej części górskiej i podgórskiej, mają wysoką rangę. Na szczególną uwagę zasługują przełomy Sanu zwłaszcza w rejonie Słonnego, Wybrzeża, Iskani, Babic i Nienadowej. To one urozmaicają w znacznej części krajobraz naturalny.
W dolinie Sanu można dostrzec terasy, czyli spłaszczenia, występujące nad sobą stopniami, świadczące o kolejnych etapach zmian poziomu dna doliny.
Jednak najbardziej charakterystyczną cechą doliny Sanu w jej środkowym biegu są niezwykłe walory krajobrazowe, florystyczne i faunistyczne, które pozostają na długo w pamięci każdego, wrażliwego na piękno przyrody człowieka. Z tego względu zasługują w pełni na szczególną ochronę, a zwłaszcza rzeka San, stanowiąca oś regionalnego systemu przyrodniczego.

Autorzy forografii: Halina Baran, Stanisław Cyparski, Daniel Gąsecki

Ośrodek “Błękitny San”

San (Pole namiotowe na Słonnym)

Powyżej Przełęczy Użockiej na terytorium Ukrainy, w miejscu gdzie Bieszczady Wschodnie oddzielają się od Zachodnich, na wysokości 889 m n.p.m. (wschodni stok Piniaszkowego) swoje źródło ma rzeka San.

To największy karpacki dopływ Wisły, mający 443,4 km długości i zlewnię o powierzchni 16 861, 3 km², z czego 14,7% leży na terenach Ukrainy.
San na przestrzeni 150 km płynie przez tereny górskie (Bieszczady, Góry Sanocko-Turczańskie), 129 km przez tereny Pogórzy (Leskie, Bukowskie, Doły Sanocko-Jasielskie, Dynowskie i Przemyskie), a na odcinku 165 km przez równinne obszary wschodniej części Kotliny Sandomierskiej.
San jest rzeką górsko-nizinną z trzema dolinnymi odcinkami biegu.
Środkowy odcinek Sanu to fragment od Leska do Przemyśla zaliczany do krainy brzany.
W przeważającej części przepływa on przez tereny gmin należących do Związku Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego. Najważniejszymi dopływami są na tym odcinku Osława, Stupnica i Wiar.
Bieg środkowy zaznacza się od przełomu rzeki przez Góry Słonne (odcinek przełomowy: Sanok, Trepcza, Międzybródź, Liszna). Dolina poszerza się i rzeka częściej meandruje, mija Mrzygłód i Tyrawę Solną, a potem Dobrą Szlachecką i wkracza na obszar Pogórza Dynowskiego. Jest to zespół łagodnych wzgórz o wysokości od 350-450 m n.p.m., zbudowanych z utworów fliszowych (głównie piaskowców i łupków), pociętych dolinami rzek i potoków karpackich.
San w rejonie Dynowa skręca ku wschodowi i meandrując wśród wzgórz Pogórza, dociera do Przemyśla. Jednym z charakterystycznych meandrów tego odcinka doliny jest stary meander Sanu i góra zakolowa w rejonie Dubiecka. Z dopływów Sanu na odcinku do Sanoka po Przemyśl na uwagę zasługuje Sanoczek (dopływ lewobrzeżny) i Wiar (dopływ prawobrzeżny), odwadniający Pogórze Przemyskie.
Walory krajobrazowe doliny Sanu, szczególnie jej części górskiej i podgórskiej, mają wysoką rangę. Na szczególną uwagę zasługują przełomy Sanu zwłaszcza w rejonie Słonnego, Wybrzeża, Iskani, Babic i Nienadowej. To one urozmaicają w znacznej części krajobraz naturalny.
W dolinie Sanu można dostrzec terasy, czyli spłaszczenia, występujące nad sobą stopniami, świadczące o kolejnych etapach zmian poziomu dna doliny.
Jednak najbardziej charakterystyczną cechą doliny Sanu w jej środkowym biegu są niezwykłe walory krajobrazowe, florystyczne i faunistyczne, które pozostają na długo w pamięci każdego, wrażliwego na piękno przyrody człowieka. Z tego względu zasługują w pełni na szczególną ochronę, a zwłaszcza rzeka San, stanowiąca oś regionalnego systemu przyrodniczego.

Autor forografii: Daniel Gąsecki

San (Kładka na rzece San w Bachowie)

Powyżej Przełęczy Użockiej na terytorium Ukrainy, w miejscu gdzie Bieszczady Wschodnie oddzielają się od Zachodnich, na wysokości 889 m n.p.m. (wschodni stok Piniaszkowego) swoje źródło ma rzeka San.

To największy karpacki dopływ Wisły, mający 443,4 km długości i zlewnię o powierzchni 16 861, 3 km², z czego 14,7% leży na terenach Ukrainy.
San na przestrzeni 150 km płynie przez tereny górskie (Bieszczady, Góry Sanocko-Turczańskie), 129 km przez tereny Pogórzy (Leskie, Bukowskie, Doły Sanocko-Jasielskie, Dynowskie i Przemyskie), a na odcinku 165 km przez równinne obszary wschodniej części Kotliny Sandomierskiej.
San jest rzeką górsko-nizinną z trzema dolinnymi odcinkami biegu.
Środkowy odcinek Sanu to fragment od Leska do Przemyśla zaliczany do krainy brzany.
W przeważającej części przepływa on przez tereny gmin należących do Związku Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego. Najważniejszymi dopływami są na tym odcinku Osława, Stupnica i Wiar.
Bieg środkowy zaznacza się od przełomu rzeki przez Góry Słonne (odcinek przełomowy: Sanok, Trepcza, Międzybródź, Liszna). Dolina poszerza się i rzeka częściej meandruje, mija Mrzygłód i Tyrawę Solną, a potem Dobrą Szlachecką i wkracza na obszar Pogórza Dynowskiego. Jest to zespół łagodnych wzgórz o wysokości od 350–450 m n.p.m., zbudowanych z utworów fliszowych (głównie piaskowców i łupków), pociętych dolinami rzek i potoków karpackich.
San w rejonie Dynowa skręca ku wschodowi i meandrując wśród wzgórz Pogórza, dociera do Przemyśla. Jednym z charakterystycznych meandrów tego odcinka doliny jest stary meander Sanu i góra zakolowa w rejonie Dubiecka. Z dopływów Sanu na odcinku do Sanoka po Przemyśl na uwagę zasługuje Sanoczek (dopływ lewobrzeżny) i Wiar (dopływ prawobrzeżny), odwadniający Pogórze Przemyskie.
Walory krajobrazowe doliny Sanu, szczególnie jej części górskiej i podgórskiej, mają wysoką rangę. Na szczególną uwagę zasługują przełomy Sanu zwłaszcza w rejonie Słonnego, Wybrzeża, Iskani, Babic i Nienadowej. To one urozmaicają w znacznej części krajobraz naturalny.
W dolinie Sanu można dostrzec terasy, czyli spłaszczenia, występujące nad sobą stopniami, świadczące o kolejnych etapach zmian poziomu dna doliny.
Jednak najbardziej charakterystyczną cechą doliny Sanu w jej środkowym biegu są niezwykłe walory krajobrazowe, florystyczne i faunistyczne, które pozostają na długo w pamięci każdego, wrażliwego na piękno przyrody człowieka. Z tego względu zasługują w pełni na szczególną ochronę, a zwłaszcza rzeka San, stanowiąca oś regionalnego systemu przyrodniczego.

Autorzy fotografii: Robert Kaszycki, Przemysław Woźny

Przyroda Doliny Sanu (“Plaża” nad rzeką San w Bachórzu, Kładka na rzece San w Warze, Kładka na rzece San w Witryłowie, Parking na Wybrzeżu, Prom na rzece San w Chyrzynie)

Najważniejszym powodem obejmowania ochroną pewnych elementów przyrody było piękno, rzadkość występowania oraz stopień zagrożenia. Ochrona przyrody to nie tylko działanie dla dobra natury, to także utrzymanie równowagi systemów ekologicznych, a także zachowanie struktury i harmonii krajobrazu.

Wspaniałą oprawę Doliny Sanu tworzą leśne zbiorowiska żyznej buczyny karpackiej, w drzewostanie której obok buka występuje dość licznie jodła, świerk, jawor i wiąz górski.
Niezwykłego uroku dodaje rzece bogata szata roślinna, pośród której płyną wody Sanu. Brzegi rzeki oraz brzegi jej dopływów porastają zarośla wierzbowe i wiklinowe (wierzba wiciowa, trójpręcikowa, biała i krucha). Runo tych zarośli tworzą skrzyp olbrzymi, ostrożeń wawrzyny, lepiężnik różowy, bluszczyk kurdybanek, wyka zaroślowa.
W składzie szaty roślinnej występuje ponad 900 gatunków roślin naczyniowych. Z tej liczby znaczna ilość podlega jeśli nie ścisłej to częściowej ochronie gatunkowej. Bogactwo roślinności ukazuje się na wiosnę, kiedy większość jej zakwita. Do nich należy: śnieżyczka przebiśnieg, przylaszczka pospolita, zawilec gajowy, pierwiosnka lekarska, wawrzynek wilczełyko, żywiec gruczołowaty, lilia złotogłów, storczyki i inne.
Do grupy roślin objętych ścisłą lub częściową ochroną gatunkową zalicza się kłokoczka południowa, skrzyp olbrzymi, bluszcz pospolity, cebulica dwulistna, pokrzyk wilcza jagoda, fiołek bagienny, łuskiewnik różowy, ziemowit jesienny, gatunki z roślin storczykowatych oraz wiele innych.
Można spotkać rośliny uznane za rzadkie, bądź wymierające. Występują tu trzy rośliny będące subendemitami ogólnokarpackimi – tojad mołdawski, żywiec gruczołowaty, żywokost sercowaty.
Są też rośliny pospolite i wiele gatunków traw, wśród których żyją motyle: rusałka pawik, rusałka admirał, paź królowej.
Szata roślinna wpływa na kształtowanie się świata zwierzęcego. Dolina Sanu jest głównym ciągiem ekologicznym regionu. Wzdłuż niej prowadzą szlaki migracyjne. Chodzi głównie o wiosenne i jesienne przeloty ptaków. Pojawiają się wówczas przejściowo niezwykłe dla tych stron gatunki pochodzące z południa, jak np. kaczka hełmiatka, lub z północy: ogorzałka i edredon, kwokacz, brodziec śniady, gęś białoczelna, tracz bielaczek i kamusznik. Nie należy zapomnieć o stałych mieszkańcach tych terenów takich jak bażanty, kuropatwy, sikorki, mazurki.
Z wodnych ptaków żyją tu: kaczka krzyżówka, cyranka, cyraneczka, kokoszka wodna, strumieniówka, pliszka górska, pluszcz, sieweczka rzeczna, brodziec piskliwy. Zdarza się, że nad Sanem zakładają kolonie czaple siwe, a w skarpach jaskółki brzegówki.
W korycie rzeki żeruje bocian czarny, gniazdujący w okolicznych lasach. Z lasów dobiegają trele drozdów śpiewaków, pokrzewek czarnołbistych i trznadli.
Wytrawny obserwator może dostrzec trzmielojada i orlika krzykliwego. Miłe dla ucha mogą być śpiewy pierwiosnka, zięby. Nie brakuje także kowalików i dzięciołów dużych.
Występują także gąsiorki, dzierzby, jastrzębie gołębiarze, kukułki, szczygły i zięby.
Na coraz częściej leżących odłogiem gruntach rolnych rozmnożyły się duże ilości myszy i polników. To spowodowało liczne rozmnożenia niektórych gatunków ptaków drapieżnych, jak choćby pustułek czy myszołów.
Dość licznie reprezentowane są ssaki: zając szarak, jeleń, sarna, dzik, kuna leśna, kuna domowa, lis, tchórz zwyczajny. W lesistych okolicach trafia się z rzadka, prześladowana przez kłusowników wydra, oraz gatunek w ostatnim czasie coraz bardziej ekspansywny – bóbr europejski.
Przedstawicielami płazów na tym terenie są: traszka karpacka, grzebieniasta i zwyczajna, salamandra plamista, kumak górski, ropucha zielona i szara, żaba wodna i trawna.
W dolinie środkowego Sanu występuje pięć gatunków gadów objętych ścisłą ochroną gatunkową. Są to: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, żmija zygzakowata, zaskroniec zwyczajny i padalec.
Wody Sanu oraz jego dopływów to przede wszystkim środowisko życia wielu gatunków ryb. Środkowy San zaliczany jest do krainy brzany. W wodach Sanu, na odcinku od zbiornika zaporowego w Myczkowcach do rejonu Przemyśla na pierwszy plan wysuwa się świnka, dalej brzana, kleń, certa i ukleja. Mniej licznie występuje brzanka, pstrąg potokowy, piekielnica, śliz, jelec pospolity, okoń, płoć, boleń, węgorz i miętus. Między Dynowem a Przemyślem występuje także leszcz, karp, szczupak oraz sandacz. W Sanie odnotowano jedno z pierwszych w Polsce stanowisk występowania kozy złotawej.

Autorzy fotografii: Sławomir Żuk, Daniel Gąsecki, Przemysław Kunysz, Mentor sc

Zagrożenia wynikające z istnienia wysypiska śmieci (Oczyszczalnia Ścieków w Witryłowie, “Plaża na Zakręcie”, ul. Sanowa w Dynowie)

Zagrożenia wynikające z istnienia wysypiska śmieci:

1. Codzienna działalność człowieka sprawia, że każdy z nas każdego dnia wytwarza odpady. Ze względu na nieprzydatność wielu rzeczy lub ich zużycie nazywa się je odpadami lub śmieciami.
Odpady możemy podzielić na grupy:
Odpady organiczne (obierki po warzywach i owocach, skorupki jaj);
Odpady nieorganiczne (folie, szkło, metale, papier, plastiki, substancje ciekłe i inne).
Do odpadów nieorganicznych zalicza się tak zwane odpady niebezpieczne, którymi są: świetlówki, baterie, oleje silnikowe, pojemniki po farbach i lakierach, kineskopy, przeterminowane leki.

2. Zagrożenia wynikające z istnienia wysypiska śmieci:

– Woda stanowi naturalny rozpuszczalnik. Kiedy pada deszcz wypłukuje ze sterty śmieci różne substancje, w tym także szkodliwe, które dostają się do gleby i wód gruntowych, skąd trafiają do ujęć wody pitnej. Substancje szkodliwe z wysypisk mogą przemieszczać się w ten sposób na bardzo duże odległości, powodując skażenie wody i gleby w odległych miejscach.
– Gnijące substancje organiczne na wypisku śmieci są źródłem nieprzyjemnych zapachów, w wyniku wydzielania się trujących gazów jak: siarkowodór i metan.
– Wysypisko śmieci stanowi dogodne warunki dla rozwoju much, komarów i szczurów, roznoszących choroby.
– Odpady zjadane przez zwierzęta mogą prowadzić do ich śmierci, a odłamki szkła, metali, mogą kaleczyć zwierzęta, sznurki prowadzą do splątania nóg, zwłaszcza ptaków.
– Istnienie wysypisk śmierci obniża walory krajobrazowe i estetyczne terenu.
W ciągu roku produkujemy w gospodarstwach domowych piramidę śmieci o wymiarach: podstawa kwadratowa, blok 1 km, a wysokość 45 piętrowy budynek.

3. Wiele odpadów można wykorzystać powtórnie (recykling). Dlatego należy oddzielić od pozostałych odpady nadające się do powtórnego wykorzystania. Możemy rozdzielać i kierować do odzysku następujące odpady: szkło białe i kolorowe, aluminium i inne metale, papier, folie bezbarwne, baterie i akumulatory, butelki plastikowe ze znakiem PET.
Według ekspertów około 50% mieszkańców Polski korzysta z firm usługowych zajmujących się wywozem śmieci. Druga połowa społeczeństwa pozbywa się odpadów, wywożąc je na wysypiska śmierci lub na tzw. ,,dzikie” wysypiska, bądź do lasu, pobliskiego rowu, bagna.
Możemy znacznie zmniejszyć ilość produkowanych przez nas śmieci, poprzez ich segregację. Zmniejszymy w ten sposób ilość odpadów na wysypiskach śmieci, zmniejszy się liczba wysypisk śmieci, a krajobraz zyska na estetyce, nie będą ,,znikać ” pofałdowania terenu (pozyskiwanie żwiru), będzie więcej lasów. Od nas samych zależy ile będzie śmieci.

Zmobilizujmy się, aby ich było jak najmniej!

– 208 kg odpadów produkuje Polak w ciągu roku,
– 10 000 000 kg szkła trafi na wysypisko śmieci, jeżeli każdy Polak wyrzuci po dżemie jeden słoik w ciągu roku,
– 17 drzew wymaga wyprodukowanie jednej tony papieru,
– 90 ton papieru z odzysku można wytworzyć ze 100 ton makulatury,
– w 100% można ponownie przerobić produkty ze szkła,
– 500 lat może trwać rozkład jednej butelki plastikowej wyrzuconej na śmietnik,
– 1 milion litrów wody może zostać zanieczyszczony przez 1 litr oleju silnikowego,
– 35 paczek jednorazowych pieluszek produkuje się z jednego ściętego drzewa,
– 2 mln ptaków i ssaków wodnych ginie rocznie od połknięcia plastikowych odpadów,
– 1 m³ ziemi może skazić zawarty w bateriach alkalicznych 1 gram srebra.

Miejsce postoju (Wejście na ścieżkę przyrodniczo-dydaktyczną “Kopaniny” w Dylągowej, w Jabłonicy Ruskiej)

Funkcje lasu (Leśniczówka w Jabłonicy Ruskiej)

Las jako ochrona:

– las łagodzi i stabilizuje klimat: zmniejsza wahania temperatur, przeciwdziała występowaniu silnych wiatrów i łagodzi przebieg huraganów, zwiększa wilgotność powietrza i sprzyja występowaniu opadów;

– las chroni glebę przed nadmiernym wysuszeniem, erozją oraz odpływem wód, działa jak ogromna gąbka – magazynuje wodę w czasie ulewnych deszczy  i przeciwdziała powodziom, a czasie suszy oddaje ją całej okolicy, łagodząc jej skutki;

– las chroni wody przed zniszczeniem i sprzyja oczyszczaniu się już tych zanieczyszczonych;

 -las działa jak gigantyczny filtr zanieczyszczeń – wychwytuje pyły i gazy z powietrza, wbudowuje je w drewno i pozostawia znacznie czystsze i zdrowsze powietrze;

 – las jest domem ogromnej ilości organizmów, chroniąc je przed zagrożeniem ze strony człowieka.

Las jako ekologiczna fabryka:

 – las jest największą fabryką tlenu, jedno dorosłe drzewo produkuje tlen dla czterech osób;

 – w skomplikowanym procesie fotosyntezy drzewa wbudowują dwutlenek węgla we własne tkanki, a przy okazji wydzielają tlen, który jest niezbędny do oddychania; najwięcej tlenu produkują młode drzewa te, które najintensywniej rosną;

 – podstawowym produktem, który otrzymujemy z lasu jest drewno; jest to jeden z najczystszych materiałów jaki możemy otrzymywać, jego produkcja nie powoduje żadnych zanieczyszczeń, a do tego jeżeli dbamy, żeby w miejsce wyciętych drzew rosły kolejne, nigdy nie wyczerpią się nam zapasy;

– zużyte drewno nie zanieczyszcza środowiska można je spalić albo wyrzucić na kompost, gdzie zostanie rozłożone przez grzyby, owady i bakterie;

 – las daje nam liczne owoce – maliny, jeżyny, poziomki, jagody, borówki;

 – las jest siedliskiem wielu ziół wykorzystywanych w medycynie – np. kruszyna, skrzyp leśny, pokrzyk wilcza jagoda, konwalia majowa, turówka leśna, kozłek lekarski;

 – igły drzew iglastych zawierają liczne olejki eteryczne, które wykorzystywane są w lecznictwie i kosmetyce;

 – kora niektórych gatunków drzew np. dębów zawiera garbniki i jest wykorzystywana w procesie wyprawiania skór.

Las jako miejsce wypoczynku i rekreacji:

– w lesie powietrze zawiera znacznie mniej chorobotwórczych mikroorganizmów – drzewa działają dezynfekująco; 

– natlenienie powietrza w lesie jest wyższe niż na otwartej przestrzeni;

– wysycone olejkami eterycznymi powietrze działa jak naturalna inhalacja;

 – dominująca w lesie zielona barwa oraz odgłosy lasu sprzyjają odprężeniu;

 – kontrast pomiędzy odwieczną naturą a chwilowością naszych problemów pomaga znaleźć własną hierarchię.

 Układ piętrowy lasu (Wejście na ścieżkę przyrodniczo-dydaktyczną “Kopaniny” w Dylągowej)

Duża różnorodność życia w lesie wynika między innymi z jego piętrowej budowy, będącej wynikiem zróżnicowanej ilości światła docierającego do dna lasu. Ma to ogromny wpływ na rozmieszczenie gatunków o różnej tolerancji na światło. W strukturze lasu wyróżnia się następujące piętra:

– drzewostan – warstwa najwyższa (piętro okapowe), w pełni skierowana do światła (np. sosny, świerki, buki, jodły, graby, dęby);
– podszyt – warstwa, na którą składają się krzewy i młode drzewka. Wiele roślin kwitnie tu przed lub równocześnie z rozwojem liści. Do typowych przedstawicieli tego piętra należą: jarzębina, bez koralowy, jałowiec pospolity, leszczyna pospolita;
– runo – najniższa nadziemna warstwa, którą tworzą rośliny zielone, drobne krzewinki, mchy, porosty i grzyby. Występuje tu duża ilość owadów oraz drobnych zwierząt;
– ściółka – warstwa najniższa, w której żyją miliony drobnoustrojów i grzybów, dokonujących rozkładu szczątków roślinnych i zwierzęcych.

Rady na odpady (Rezerwat “Brzoza Czarna” w Reczpolu, Pole namiotowe na Słonnym)

RADY NA ODPADY

Postęp cywilizacji, dynamiczny wzrost zatrudnienia oraz konieczność zaspokajania coraz większych potrzeb ludzi sprawia, iż masa odpadów narasta lawinowo. Konsumpcyjny styl życia oznacza zużywanie wielkich ilości artykułów jednorazowego użytku oraz opakowań. Marzeniem człowieka XXI wieku byłyby kubki z bananowej skórki, czy talerzyki z ziemniaczanych obierek, które będą mogły być zjadane przez zwierzęta.

Pamiętaj!
Zmniejszaj zużycie, używaj wielokrotnie odzyskuj surowce wtórne!

Sprawa śmieci jest nie tylko sprawą przyrodniczą czy ograniczoną. Jest również sprawą wyboru wartości. Poprzez własne codzienne decyzje wybierasz bądź doraźną wygodę, bądź też dbałość, by nie obciążać najbliższego otoczenia odpadami. Pamiętaj, że problem odpadów nie znika z chwilą wyniesienia śmieci do kosza. Wprost przeciwnie – on dopiero się pojawia. Wyrzucasz wszystko co nie jest Ci potrzebne – baterie, plastikowe zabawki, zniszczone ubrania, książki, akumulatory, mnóstwo opakowań z folii, plastiku, metalu, szkła i papieru. Co zrobić z taką górą śmieci i gdzie człowiek je lokuje?

ZŁOTE RADY

1. Pomyśl zanim kupisz!
Czy kupujesz tylko to, co jest Ci naprawdę potrzebne? Czy unikasz produktów w opakowaniach jednorazowych lub opakowanych wielokrotnie?

2. Pomyśl zanim wyrzucisz!
Czy, to co trafia dziś do śmietnika, nie zatruje środowiska? Czy nie będzie potrzebne Twojemu sąsiadowi? Czy mimo wszystko nie mógłbyś tego wykorzystać? Działaj twórczo, oszczędzaj środowisko i pieniądze!

3. Przygotuj produkty do ponownego przetwarzania (RECYKILNGU). Przedmioty składające się z kilku surowców postaraj się podzielić na ,,składniki pierwsze” (metal, szkło, plastik itp.). Odkręć metalowe zakrętki z butelek i wieczka ze słoików. Przedmioty i opakowania ,,objętościowe” postaraj się zgnieść (butelki plastikowe, puszki metalowe).

4. Stosuj segregację śmieci już w gospodarstwie domowym. Gromadź oddzielnie szkło, makulaturę, puszki i przedmioty metalowe, opakowania plastikowe, produkty niebezpieczne (baterie, termometry, lekarstwa, puszki po chemikaliach). Zbieraj oddzielnie odpadki organiczne, roślinne i zwierzęce z przeznaczeniem na kompost. NAMÓW DO PODOBNYCH DZIAŁAŃ TWOJĄ RODZINĘ! Od Twoich działań, codziennych decyzji zależy ochrona środowiska!
ODZYSKANE SUROWCE WTÓRNE POMOGĄ TOBIE I PRZYRODZIE!

Czy sięgając po jakikolwiek papierowy przedmiot masz świadomość ponoszonych kosztów środowiskowych?
Pomyśl sobie, iż wyprodukowanie 1 tony papieru powoduje:
– ścięcie 17 drzew,
– zużycie 7600 kWh energii,
– zanieczyszczenie 440 000 litrów wody.

Co zatem zrobić z górą papieru? Oczywiście przeznaczyć na makulaturę.
W ten sposób:
– chronisz lasy – na każdą tonę papieru aż 17 drzew,
– zmniejszasz zużycie energii 2,5-krotnie,
– zmniejszasz ilość odpadów o około 30%,
– ograniczasz zużycie wody w procesie produkcyjnym o około 60%,
– obniżasz zanieczyszczenie powietrza przez papiernie o 75%,
– zmniejszasz ilość toksycznych ścieków papierniczych przez ograniczenie skażenia wody w procesie produkcyjnym o około 35%.

Zbadano, iż statystyczny mieszkaniec Polski ,,produkuje” rocznie około 250 kg odpadów. Gdyby zostały na progu naszego domu, dopiero wtedy naprawdę zdawalibyśmy sobie sprawę, ile produkujemy śmieci.
Zobacz! Co wyrzucasz…?

Literatura:

• • 1. Adamski J. F., Brzozów i powiat brzozowski, Krosno 2005,
  • 2. Adamski J. F., Dydnia gmina w dolinie Sanu, wyd. II., Fundacja, Nowy Sącz 2005,
  • 3. Bańcarz S., Przyroda województwa przemyskiego informator, Wojewódzki Zarząd Parków Krajobrazowych w Przemyślu, Przemyśl 1993,
  • 4. Bańcarz S., Walory przyrodnicze Doliny Sanu, materiały z I Konferencji Naukowo-Technicznej „Błękitny San” Ochrona wód Sanu i jego dorzecza, Dynów 2004,
  • 5. Bańcarz S., Cichoński S., Kunysz P., Wędrujemy po szlakach turystycznych Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego przewodnik przyrodniczo-turystyczny, wyd. II uaktualnione, ZZPK w Przemyślu, Przemyśl 1999,
  • 6. Blecharczyk W., Walory przyrodnicze doliny Sanu, materiały z II Konferencji Naukowo-Technicznej „Błękitny San” Ochrona środowiska, walory przyrodnicze i rozwój turystyki w dolinie Sanu, Dynów 2005,
  • 7. Bylak A., Kukuła E., Kamiński A., Wojton A., Bachórz przyroda, ludzie, historia, RS Druk, Bachórz 2009,
  • 8. Bylicka M., Gliwa A., Dąbrówka Starzeńska dziedzictwo przyrodniczo-kulturowe Dąbrówki Starzeńskiej, RS Druk, Dynów 2008,
  • 9. Dynów studia z dziejów miasta, praca zbiorowa pod redakcją Bronisława Jaśkiewicza i Andrzeja Meissnera, Dynów 1995,
  • 10. Grad H. M., Kostuchowska M., Motyka K., Podkarpackie Ogrody Historyczne, Wydawnictwo Libra, Rzeszów 2008,
  • 11. Inwentarz Kościoła rzymsko-katolickiego w Łubnie z roku 1937,
  • 12. Komorowska H., Czopor S., Temeszów Zarys Monograficzny, Warszawa 1965,
  • 13. Komski A., Drewniane kościoły Podkarpacia, Fundacja, Nowy Sącz 2003,
  • 14. Kryciński S., Pogórze Przemyskie. Słownik krajoznawczo-historyczny, Rewasz, Warszawa 1992,
  • 15. ks. Rejowicz J., TJ Pierwotna Kaplica Serca Jezusowego w Krakowie Na Wesołej, Kolegium OO. Jezuitów na Wesołej, Kraków 1913,
  • 16. Kubal G., Miejscowości Gminy Krzywcza na przestrzeni wieków, Wydawnictwo Arete II, Krosno 1999,
  • 17. Kukuła K., Zagrożone i ginące gatunki ryb środkowego Sanu, materiały z II Konferencji Naukowo-Technicznej „Błękitny San” Ochrona środowiska, walory przyrodnicze i rozwój turystyki w dolinie Sanu, Dynów 2005,
  • 18. Michałowicz-Kubal M., Zamki, dwory i pałace województwa podkarpackiego, Wydawnictwo Arete II, Krosno 2006,
  • 19. Michałowicz-Kubal M., Szostak J., Kubal G., Miejscowości Gminy Dubiecko na przestrzeni wieków, Wydawnictwo Arete II, Krosno 2004,
  • 20. Nabywaniec S., Szlakiem architektury drewnianej po Pogórzu Dynowskim. Gmina Dydnia, materiały z II Konferencji Naukowo-Technicznej „Błękitny San”, Ochrona środowiska, walory przyrodnicze i rozwój turystyki w Dolinie Sanu, Dynów 2005,
  • 21. Pastuszczak J., W gminie Dynów, wyd. II, Roksana, Krosno 2006,
  • 22. Skowroński M., Komski A., Skowrońska-Wydrzyńska A., Cerkwie Nadsania Sanok Przemyśl, Fundacja, Nowy Sącz 2005,
  • 23. Zespół Wydawnictwa Roksana, materiały UG Nozdrzec, W gminie Nozdrzec, Roksana, Krosno 2006.

Artykuły pism branżowych i prasowe:

• • 1. Bałda W., Przywrócony blask, Skarby Podkarpackie nr 6(13)2008 listopad-grudzień,
  • 2. Chmura A., Tam, gdzie się diabeł i biskup rodził, Skarby Podkarpackie nr 12(2)2007 styczeń-luty,
  • 3. Kędzierski J., Renesans w Dynowie, Spotkania z Zabytkami, nr 4, 2006,
  • 4. Kwolek R., Krótka charakterystyka rozwoju układu przestrzennego Dynowa, materiały archiwalne Urzędu Miejskiego w Dynowie (udostępnione przez Pana Tadeusza Bujdasza),
  • 5. Parczewski M., Tajemnica starego stawu, czyli zaklęty dwór w Temeszowie. Sekrety historii. „Wiadomości Brzozowskie” (Miesięcznik Regionalny) 1995 nr 3 (40),
  • 6. Pilawska M., Cerkiew w Uluczu pw. Wniebowstąpienia Pańskiego z 1659 roku, Brzozowska Gazeta Powiatowa, nr 3, wrzesień 2001,
  • 7. Śnieżyńska-Stolotowa E., Stolot F., Katalog Zabytków Sztuki, Powiat Brzozowski, t. XIII, z. 2, Warszawa 1974,
  • 8. Sowa S., Cudowna cerkiew w Uluczu, Gazeta Codzienna „Nowiny” 7-9. 08. 2009 r.,
  • 9. Stachiewicz J., Stał dwór na ostrowie…, Skarby Podkarpackie nr 4(17)2009 lipiec-sierpień,
  • 10. Stachiewicz J., Siedziba Kmitów, Stadnickich i Konarskich, Skarby Podkarpackie nr 6(13)2008 listopad-grudzień,
  • 11. Stawowiak K., Polichromia w Bachórzcu, Skarby Podkarpackie nr 6(13)2008 listopad-grudzień,
  • 12. Zieliński K., Skarby Gminy Dydnia, Skarby Podkarpackie nr 4(17)2009 lipiec-sierpień,
  • 13. Zieliński K., Na wzgórzu Dębnik…, Skarby Podkarpackie nr 3(16)2009 maj-czerwiec,
  • 14. Zieliński K., Szlak świątyniami znaczony, Skarby Podkarpackie nr 2(15)2009 marzec-kwiecień.

Strony internetowe:

• • http://www.zamki.pl/?idzamku=dubiecko
  • http://zamki.res.pl/dubiecko.htmhttp://www.wrota.podkarpackie.pl/pl/wizytowka/rezydencje/dubiecko
  • http://www.wrota.podkarpackie.pl/pl/promocja/perly/dubiecko
  • http://www.kobidz.pl
  • http://www.wikipedia.pl
  • http://www.podkarpackie.pl/szlak/obiekt.php
  • http://www.krzywcza.eu
  • http://www.dubiecko.zamek.com
  • http://www.temeszow.pl
  • http://www.gminadydnia.pl/
  • http://www.jablonkadwor.pl/
  • http://spjablonka.edupage.org/text6/
  • http://forum.gazeta.pl/forum/w,49301,76492177,94072043,Cerkiew_w_Uluczu.html
  • http://www.nozdrzec.pl/index.php?id=21&w=428
  • http://www.nozdrzec.pl/index.php?id=21&w=413
  • http://www.tpzd.republika.pl/,
  • http://www.wrotakarpat.com/wrota/node/73 (Krzywcza),
  • http://www.wrotakarpat.com/wrota/node/74 (Skopów),
  • http://www.wrotakarpat.com/wrota/node/64 (Piątkowa),

Materiały udostępnione przez Wojewódzkiego Konserwatora Ochrony Zabytków w postaci kserokopii kart ewidencyjnych zabytków do obiektów posiadających następujące numery w rejestrze zabytków:

Powiat Brzozowski:

• – Kościół pw. NMP Nieustającej Pomocy w Witryłowie (dawna cerkiew, brak numeru),

• – Dwór w Jabłonce (A-780),

• – Kościół pw. Matki Bożej Ostrobramskiej w Temeszowie (dawna kaplica dworska, A-227),

• – Kościół pw. św. Michała Archanioła i św. Anny w Dydni (A-347),

• – Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Końskiem ( brak numeru, A-165 do dzwonnicy przy cerkwi),

• – tablica dotycząca zabytków – Kościół pw. Zwiastowania NMP w Obarzymie (dawna cerkiew, A-345),

• – Dwór w Końskiem wraz parkiem (brak numeru),

• – Dwór w Wydrnej (brak numeru),

• – Cerkiew filialna pw. Wniebowstąpienia Pańskiego w Uluczu (brak numeru),

• – Kościół Matki Bożej Łaskawej w Krzywem (dawna cerkiew, A-340),

• – Kościół pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Jabłonce (A-346),

• – Zespół pałacowo-parkowy w Nozdrzcu (pałac, kaplica pałacowa, oficyna pałacowa, fortyfikacje A-52/85),

• – Kościół pw. Zwiastowania NMP oraz śś. Piotra i Pawła w Izdebkach (A-190),

• – Dwór w Izdebkach (brak numeru),

• – Neogotycki kościół w Wołodzi (brak numeru),

• – Siedliska (dawna cerkiew pw. Michała, brak numeru),

• – Kościół pw. św. Stanisława Biskupa w Nozdrzcu (A-61),

Powiat Rzeszowski:

• – Ruiny zamku wraz z kaplicą i grobowcem w Dąbrówce Starzeńskiej (A-185),

• – Kościół pw. św. Zofii w Dylągowej (A-317),

• – Grobowiec Skrzyńskich w Bachórzu (A-804),

• – Kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca w Dynowie (zespół kościelny obejmuje: kościół A-201, bramę A-203, dzwonnicę A-202),

• – Dworzec Kolejki Wąskotorowej w Dynowie (A-463),

• – Zespół dworsko-parkowy w Dynowie (oficyna dworska A-591),

Powiat Przemyski:

• – Kościół pw. św. Katarzyny w Bachórcu wraz z dzwonnicą (kościół wraz z dzwonnicą A-542, wyposażenie kościoła B-257,

• – Zespół pałacowo-parkowy w Dubiecku (A-298),

• – Cerkiew pw. Podniesienia Krzyża Świętego w Dubiecku (A-97),

• – Cerkiew pw. św. Dymitra w Piątkowej ( A-269),

• – Kościół parafialny pw. Świętej Trójcy w Babicach (A-283),

• – Cerkiew pw. Narodzenia NMP w Krzywczy (A-886),

• – Cerkiew pw. Opieki Matki Bożej w Reczpolu (brak numeru),

• – Cerkiew greckokatolicka pw. św. Szymona Słupnika w Chyrzynie (A-628),

• – Kościół pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Skopowie (dawna cerkiew A-175),

• – Kościół parafialny pw. Narodzenia NMP w Krzywczy (kościół wraz z dzwonnicą A-284).

Autorzy zdjęć:

Daniel Gąsecki, Przemysław Woźny, Sławomir Żuk, Jan Prokop, Grzegorz Cipora, Stanisław Cyparski, Robert Kaszycki, Przemysław Kunysz, Jolanta Socha, Paulina Socha, Marcin Dżuła, Halina Baran, Michał Zięzio, Danuta Armata, Bogdan Śnieżek, ze zbiorów: Zamku w Dubiecku, TPZD w Dubiecku, Muzeum Zamek w Łańcucie.

Zdjęcia archiwalne pochodzą ze zbiorów: Henryka Berendta, Andrzeja Boboli, Haliny Komorowskiej, Jana Kościelnego, Grzegorza Szajnika, Ryszarda Węgrzyna, Romana Aftanazego, Józefa Wanata, Mieczysława Krasnopolskiego oraz TPZD w Dubiecku.

Wycieczka rowerem po Izdebkach, jednej z najbardziej malowniczych miejscowości Pogórza Dynowskiego, może być doskonałą okazją do aktywnego wypoczynku dla każdego, dla indywidualnych rowerzystów, dla całych rodzin, dla zespołów klasowych…. Można tu podziwiać nie tylko przepiękne widoki, ale też doskonale aktywnie odpocząć. Wycieczka jest również okazją do spotkania z historią, bo jest tu kilka miejsc naprawdę godnych zobaczenia.

Najlepiej wyposażyć się w rower górski, gdyż „z dołu do góry, z góry na dół” trzeba przejechać kilka razy. Wycieczkę rozpoczynamy pod skałą zbudowaną z piaskowca, w miejscu zwanym „Pod Izdebnikiem”. Izdebnik to las znajdujący się w centralnej części miejscowości. Od niepamiętnych lat jest to miejsce pracy nie tylko dla robotników leśnych, ale miejsce wypraw tych, co mają się ku sobie. Drzewostan stanowi głównie jodła, oprócz niej sosna, modrzew, dąb, a w miejscach podmokłych olsza. Z dużych kręgowców można spotkać sarnę, dzika, lisa, borsuka, zająca, wiele gatunków ptaków, z królującym na niebie myszołowem i jastrzębiem. W kilku pobliskich stawach możemy obserwować organizmy środowiska wodnego. Taaaaaaakich ryb dawno już tu nie ma, ale wśród chłopców uporczywie moczących kije w wodzie krążą opowiastki, że widziano tu ponad metrowego szczupaka…

Spod Izdebnika wyjeżdżamy lub wyprowadzamy rowery, w prawo, pod górę, w kierunku miejscowości Hłudno. Las Izdebnik przemierzamy wąską asfaltową szosą. Po prawej stronie drogi odsłonięte zbocze, na którym można oglądać charakterystyczny układ warstw skalnych.

Po przebyciu około 900 m – rozwidlenie dróg. W lewo droga do miejscowości Hłudno. My skręcamy w prawo. Przejeżdżamy przez przysiółek Kamionka.

Pokonujemy 200 m drogi i zatrzymujemy się przed zabudowaniami byłej chlewni. Podejmujemy decyzję jak pokonać kolejny, około 2-kilometrowy odcinek. Mamy do wyboru dwie możliwości:

Pierwsza możliwość (odcinek trudniejszy) – skręcamy w prawo, wjeżdżając na drogę polną. Odtąd jedziemy drogą prowadzącą skrajem lasu Izdebnik. Z lewej strony mamy zabudowania gospodarcze ogrodzone siatką. Mijając zabudowania gospodarcze jedziemy jeszcze kilkanaście metrów i skręcamy w prawo do lasu. Droga leśna prowadzi nas lekko pod górę, po kilkudziesięciu metrach przejeżdżamy podmokły odcinek drogi i wyjeżdżamy z lasu. Jesteśmy w części Izdebek zwanej Krzemienica. W kierunku wschodnim roztacza się przed nami piękny widok na Pogórze Dynowskie, a w dalszej części Pogórze Przemyskie.

Zostawiając za sobą wysokie jodły lasu Izdebnik i mając po prawej stronie las sosnowy, gruntową, leśną drogą, która stopniowo zwiększa swój spadek. Wreszcie musimy dobrze hamować i omijać koleiny. Tak dojeżdżamy do głównej drogi i do przystanku autobusowego nieopodal leśniczówki.

Druga możliwość (odcinek łatwiejszy) – jedziemy w dalszym ciągu prosto przed siebie. Cały czas hamując zjeżdżamy ostro w dół i po przejechaniu l,2 km skręcamy w prawo na drogę powiatową. Po przebyciu około 800 m dojeżdżamy do przystanku autobusowego naprzeciw leśniczówki – tu z prawej strony dochodzi droga, którą mogliśmy zjechać wybierając pierwszą możliwość.

Od przystanku jedziemy drogą powiatową w kierunku Brzozowa. Droga biegnie w dolinie potoku Magiera. Z lewej strony za łąką i potokiem rozciąga się rozległy kompleks leśny – Las Warski. Przejeżdżamy przez część Izdebek – Berskie, a następnie Izdebki Dół. Nie zbaczając z drogi głównej, po przejechaniu około 3 km, na wysokości sklepu spożywczego (po prawej stronie drogi) skręcamy w lewo w drogę żwirową.

Jadąc na wprost przejeżdżamy most na potoku Magiera. Kierując się pod górę, z lewej strony mijamy zabudowania. Dojeżdżamy do rozwidlenia dróg. Ścieżka rowerowa prowadzi w lewo. Do tego miejsca za chwilę wrócimy. Teraz jedziemy prosto, nieco dalej droga zakręca łukiem w prawo. Przemierzając około 100 metrów zaglądamy w pobliskie zarośla. Po prawej stronie widzimy dwa krzyże – nowy z brzozy i obok pochylony, kilkudziesięcioletni z drzewa ciosanego – w tym miejscu stała cerkiew. Po lewej stronie znajduje się stary cmentarz greckokatolicki. Zwiedzając go pamiętajmy o właściwym zachowaniu się w tym miejscu.

Przed drugą wojną światową w tej części Izdebek większość ludności stanowiła ludność wyznania greckokatolickiego. Na miejscu drewnianej cerkwi greckokatolickiej z 1660 r., pw. Wniebowzięcia NMP stoi drewniany krzyż. Cerkiew została rozebrana po zakończeniu II wojny światowej.

Zwiedziwszy cmentarz wracamy się do wspomnianego rozwidlenia dróg. Skręcamy w prawo i na kolejnym rozwidleniu ponownie w prawo. Teraz poruszamy się przed siebie polną drogą. W pewnym momencie droga zaczyna coraz bardziej wznosić się pod górę. Nie poddajemy się, bo przecież „trzeba wyjść na szczyt, aby zobaczyć, jakie piękno roztacza się w dolinie”.

Udało się! Aby podziwiać jeszcze rozleglejsze widoki proponujemy przejechać krótki odcinek w lewo do punktu wysokościowego 456,7 m n.p.m. Przy dobrej pogodzie i dużym szczęściu, na horyzoncie (w kierunku zachodnim – przysiółek Rudawiec) można zobaczyć szczyty najwyższych gór Polski – Tatr. Po odpoczynku zawracamy i zasłużenie jedziemy „za darmo”, prosto przed siebie, aż do skrzyżowania z drogą powiatową.

W lewo droga prowadzi do Brzozowa. My skręcamy w prawo, aby po kilkunastometrowym podjeździe jeszcze raz obejrzeć panoramę Izdebek i przejechać malowniczo wijącymi się serpentynami, w dół do centrum miejscowości.
Było nieźle – nieprawda? U podnóża wzniesienia, na wysokości stadionu skręcamy w prawo. Po około 100metrowym podjeździe znajdujemy się przy pałacu. Dwór z II połowy XIX w. Własność rodu Bukowskich, a potem Potockich. Dwór jest murowany, z cegły i otynkowany, eklektyczny, na rzucie kwadratu, frontem zwrócony ku północnemu zachodowi. Budynek jest piętrowy i podpiwniczony. Od frontu portyk wgłębny na parterze i loggia na piętrze. Dachy kryte dachówką, dwu- i trójspadowe. Przez wiele lat pałac, wpisany na stale na listę zabytków województwa, ulegał zniszczeniu. Obecnie został gruntownie odnowiony i prezentuje się naprawdę okazale.

Pałac otacza starodrzew – pozostałość po ogrodzie przypałacowym. Rosną tu głównie dęby, lipy, kasztanowce, z iglaków zachowały się świerki i sosna wejmutka.
 Jeszcze niedawno, poniżej pałacu, obok potoku Magiera, znajdowały się dwa stawy – dziś całkowicie zniszczone.
W kierunku południowo-zachodnim od dworu znajduje się spichlerz dworski – jedyna pozostałość po dawnych zabudowaniach gospodarczych. Obecnie, niestety w poważnej ruinie.
Wracamy do drogi głównej. Kierujemy się w prawo, na skrzyżowaniu, za mostem na potoku Magiera skręcamy w lewo. Droga prowadzi w kierunku Magierowa.
Około 200 m od skrzyżowania, po prawej stronie znajduje się Pomnik Nieznanego Żołnierza. Zatrzymajmy się na chwilę i oddajmy cześć wszystkim poległym za wolność naszej ojczyzny.

Przejeżdżamy około 100 metrów i znajdujemy się pod kościołem parafialnym.
 Kościół pw. Zwiastowania NMP i śś. Piotra i Pawła wybudowany na początku ubiegłego stulecia w stylu neogotyckim, konsekrowany w 1931 r. W głównym, późnobarokowym ołtarzu świątyni znajduje się malowany na desce obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, datowany na przełom XVII/XVIII w. Ikona pochodzi z byłej izdebskiej cerkwi. W ołtarzach bocznych, również późnobarokowych, znajdują się XVIII-wieczne obrazy pochodzące ze zburzonego kościoła Kapucynów na Górze św. Michała w Bliznem. W oknach oglądać możemy okazałe witraże. Przed kościołem znajduje się pięknie wkomponowana w zbocze grota Matki Bożej.
Po zwiedzeniu kościoła kierujemy się na cmentarz parafialny, stromą asfaltową drogą. Po przebyciu odcinka około 300 m znajdujemy się na cmentarnym wzgórzu – zachowajmy się godnie w tym świętym miejscu.
W kierunku południowym możemy podziwiać rozległą panoramę Izdebek. Na przeciwległym stoku malowniczo wiją się serpentyny – droga do Brzozowa.
W centralnej części cmentarza znajduje się zabytkowa kaplica cmentarna. Obok kaplicy grób pułkownika napoleońskiego Jana Kazimierza Kamienieckiego herbu Pilawa, adiutanta księcia Józefa Poniatowskiego.
Ze wzgórza cmentarnego zjeżdżamy tą samą drogą. Mijając kościół skręcamy w lewo. Na skrzyżowaniu przed mostem ponownie skręcamy w lewo i po przejechaniu około 100 m znów w lewo. Jedziemy w kierunku lasu Izdebnik. Po drodze, z prawej strony – kopiec Konstytucji 3-go Maja.
Kopiec usypano w okresie międzywojennym. Co roku w dniu 3. maja z kościoła parafialnego w Izdebkach do kopca wyrusza uroczysta procesja, połączona z modlitwą za ojczyznę.

Jadąc dalej, wzdłuż stawów dojeżdżamy do miejsca wyjściowego, aby odpocząć „Pod Izdebnikiem”.

Powyższy tekst pochodzi z pracy zbiorowej pn. “Trasy rowerowe po Pogórzu Dynowskim” wydanej przez Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego w 2002 r.

W związku ze sporym upływem czasu od wydania publikacji “Trasy rowerowe po Pogórzu Dynowskim” nawierzchnia dróg mogła ulec zmianie. Dlatego też odsyłamy do bardziej aktualnych informacji zawartych w przewodniku pt. “Doliną Sanu – rowerowa trasa przyrodniczo-edukacyjno-turystyczna”, który dostępny jest w wersji PDF pobierz

Trasa rowerowa rozpoczyna się w Dylągowej. Jest to bardzo malownicza wioska, położona najwyżej na Pogórzu Dynowskim. Znajduje się tu piękny kościół, nowa szkoła, dom strażaka, kilka sklepów, urząd pocztowy, biblioteka wiejska, leśniczówka. Wioska ma bogatą historię, szczególnie dotyczącą jej powstania jak i czasów II wojny światowej. Historia ta zamieszczona jest w kronice parafialnej.
Od szkoły zmierzamy do leśniczówki. Potem trasa prowadzi przez las w kierunku Dąbrówki Starzeńskiej. Po drodze mijamy „Darz Bór” – jest to pole biwakowe „Niezapominajka” na terenie Leśnictwa Dąbrówka Starzeńska (Nadleśnictwo Dynów). Przy trasie można zaobserwować różne gatunki drzew: jodłę, sosnę, olszę czarną, buka, jesiona. Często spotyka się sarny, dziki, jelenie, zające, lisy, wiewiórki. Następnie kierujemy się do leśnictwa szkółkarskiego na terenie Reszowa.

Przystanek l

Tam zwiedzamy szkółkę leśną i przeprowadzamy wywiad z tutejszym leśniczym. Dalej jedziemy przez wioskę i docieramy do ruin zamku Starzeńskich, od których pochodzi druga część nazwy miejscowości.

Przystanek 2

W XV w. w Dąbrówce istniał najprawdopodobniej drewniany kasztel będący własnością Kmitów. Później powstał tu potężny zamek, który ponoć miała ufundować królowa Bona dla wojewody Firleja. Faktem jest, że zamek powstał w drugiej połowie XVI w. Dzisiaj znajduje się on w stanie ruiny. Legenda głosi, że zamek posiada prawdopodobnie połączenie w postaci tunelu z Dynowem, pod dnem Sanu. Zamek do 1945 r. był częściowo zamieszkany, spalony dwa lata później. Na wschód od ruin zamku jest park pełen starych drzew, głównie lip, dębów, morw, kasztanowców, grabów. Rośnie tu sosna wejmutka. W parku stoi neoromańska kaplica wzniesiona pod koniec XIX w., staraniem Julii Starzeńskiej oraz przebudowany grobowiec Starzeńskich. Pierwotnie na miejscu kaplicy był grób kasztelana przemyskiego – Wapowskiego, zamordowanego przez Samuela Zborowskiego.
We wsi zachowało się wiele zabytkowych domów o budowie przysłupowej.
Po zwiedzeniu ruin kierujemy się do miejscowości Siedliska nad Sanem. Po drodze spotkać można bytujące na tych terenach bażanty, kuropatwy, dzikie kaczki, czaple siwe. Wioska należała do dóbr dynowskich i po raz pierwszy wzmiankowana była w 1436 r. Nazwa miejscowości pochodzi od słowa „siedlisko”. W Siedliskach w 1860 r., na miejscu starej cerkwi zbudowano nową cerkiew greckokatolicką pw. św. Michała Archanioła. Od 1949 r. cerkiew jest używana jako kościół rzymskokatolicki. Na terenie wioski znaleziono skarb składający się z monet, świadczących o ówczesnych handlowych kontaktach tych terenów z państwem rzymskim. Są to monety z czasów Tyberiusza, Domicjana i Trajana. Do ciekawych zabytków należy zaliczyć kościół rzymskokatolicki wraz z XVIII-wiecznym kielichem oraz ruskie księgi liturgiczne. Końcowa część Siedlisk to Gdyczyna, gdzie znajdują się budynki po byłym PGR i leśniczówka. Jadąc dalej jest miejscowość Wołódź.

Przystanek 3

Tam atrakcją jest drewniana kładka przez San, która służy jako przejście dla pieszych do miejscowości Wara. My wracamy do trasy głównej i udajemy się w kierunku wsi Huta Poręby. Miejscowość ta powstała po 1945 r. z połączenia Poręb, Jasionowa i Huty. O osadzie Poręby z przysiółkiem Jasionów po raz pierwszy wspomina się w 1735 r. Jadąc przez tę miejscowość można podziwiać piękne krajobrazy. Pomiędzy rozległymi lasami zauważyć możemy pola, łąki, a także nieliczne zabudowania. Przy drodze znajduje się ukraiński cmentarz oraz nowo wybudowany kościół.
Dalej trasa prowadzi do Jawornika Ruskiego. Jest to dość trudny, ale ciekawy odcinek drogi – serpentyny. Tu również można spotkać różne gatunki drzew, krzewów, ziół. Na tym terenie bytują jelenie, dziki, sarny, lisy, zające. Najwyżej położony teren nosi nazwę „Wariatka”. Rosną tam stare dęby, lipy jako pomniki przyrody. Zbaczając z trasy – ok. l km w prawo znajduje się jedyna w Polsce kopalnia diatomitu.

Przystanek 4

Tu pracownicy chętnie udzielają informacji o tejże kopalni. Następnie wracamy do trasy głównej, która prowadzi w dół wioski. Po drodze znajduje się cerkiew, a w odległości ok. 50 m od drogi jest grób kombatanta z II wojny światowej. Jest również piękny nowy kościółek. Po obu stronach drogi są domy, przy nich pasące się krowy, a dalej widnieją rozległe lasy. Mieszkańcy korzystają z dóbr lasu: zbierają grzyby, maliny, jeżyny, poziomki. Dalej przejeżdżamy przez wieś Żohatyn i udajemy się do miejscowości Piątkowa. Głównym celem jest zwiedzenie cerkwi pw. św. Dymitra.

Przystanek 5

Jest to miejscowość otulona lasem. W większości rosną tu sosny. Wzdłuż drogi płynie potok, przy którym głównie rosną olsze. W czystej wodzie tego potoku spotkać można pstrągi, raki i wydry. Wspomniana cerkiew znajduje się ok. 100 m od leśniczówki. Pochodzi ona z 1732 r. – obecnie opuszczona – ze swymi trzema kopułami wieńczącymi sanktuarium, nawę i babiniec należy do najpiękniejszych wzniesionych w tym czasie na obszarze polsko-ruskiego pogranicza. Cerkiew kryta jest gontem.
Przy leśniczówce znajduje się pasieka, tam od leśniczego można dowiedzieć się o zasadach hodowli pszczół jak również o pracy leśnika.
Następnie wracamy w stronę Żohatyna, do miejsca, gdzie znajduje się odkrywka geologiczna. Skręcamy w prawo – droga prowadzi do Dylągowej. Po obu stronach tej drogi jest bujny las. Rosną jodły, sosny, modrzewie, a także dzikie róże, dzikie bzy, jałowce, żarnowce (pod ochroną). Wiosną kwitnie wawrzynek wilczełyko, przylaszczki, przebiśniegi, zawilce, pierwiosnki, kaczeńce. Jest to odcinek drogi, który przedstawia las jako gospodarstwo leśne. Bo to nie tylko drzewa, ale także mchy, paprocie, krzewy, trawy oraz grzyby w takiej ilości gatunków, że trudno ich policzyć. Po drodze spotkać można ludzi, którzy są gospodarzami lasu: leśnicy, straż leśna, drwale, zrywkarze. Ciekawostką są piece do wypalania węgla drzewnego. Jest także ambona myśliwska. W lasach tych żyją dziki, jelenie, sarny, borsuki, łasice, bywają też rysie. Miłośnicy gadów mogą spotkać zaskrońca, żmiję zygzakowatą, jaszczurki i salamandry plamiste. Do towarzystwa wspomnianych zwierząt dołącza również rzadko spotykany bocian czarny. Zmierzamy do wspomnianego na początku pola biwakowego „Niezapominajka” na Szerokiej Łące.

Przystanek 6

Na polu znajdują się wiaty, ubikacje i plac wyznaczony na palenie ogniska. Tam kończymy trasę rowerową. Zakończenie zostaje uwieńczone ogniskiem i pieczeniem kiełbasy.

Powyższy tekst pochodzi z pracy zbiorowej pn. “Trasy rowerowe po Pogórzu Dynowskim” wydanej przez Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego w 2002 r.

W związku ze sporym upływem czasu od wydania publikacji “Trasy rowerowe po Pogórzu Dynowskim” nawierzchnia dróg mogła ulec zmianie. Dlatego też odsyłamy do bardziej aktualnych informacji zawartych w przewodniku pt. “Doliną Sanu – rowerowa trasa przyrodniczo-edukacyjno-turystyczna”, który dostępny jest w wersji PDF pobierz 

Start – Wyruszamy z Dynowa, kierując się na południe do mostu na Sanie.

1,6 km – Wjeżdżamy na most, na drugim brzegu skręcamy w prawo. Jedziemy dalej szeroką doliną wzdłuż Sanu.

4,5 km – Łatwo dojeżdżamy do wsi Dąbrówka Starzeńska, na początku, której po lewej stronie mamy ruiny zamku i niewielki kościół o współczesnej architekturze. Zamek w Dąbrówce Starzeńskiej, obecnie pozostałości, wybudował Stanisław Stadnicki. Całość budowli otoczona była nasypem i fosą wykonanymi przez jeńców tatarskich. W XIX w. zamek popadł w ruinę. Ludowe podanie głosi, że podziemia zamkowe mają połączenie z Dynowem pod dnem Sanu. Obecnie ruiny zamku otacza park pełen starych drzew. Rośnie tu m.in. sosna wejmutka. W parku znajduje się również murowana kaplica z drugiej połowy XIX w. z grobami rodziny Starzeńskich. Na południe od ruin zamku znajduje się murowany kościół wzniesiony w połowie lat osiemdziesiątych XX w. Jadąc dalej przekraczamy mostkiem niewielki dopływ Sanu i skręcamy w jego dolinę. Wśród gęstej zabudowy wsi spotykamy drewniane domy o ciekawej architekturze, z gankami wysuniętymi w stronę drogi.

8 km – Już przy końcu Dąbrówki Starzeńskiej mijamy dużą szkółkę Nadleśnictwa Dynów i po kilkuset metrach wjeżdżamy do lasu.

10,4 km – Na polanie po lewej stronie drogi znajduje się ładne pole biwakowe założone i prowadzone przez leśników z Dynowa. Na polu biwakowym rozpoczyna swoją trasę ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna „KOPANINY”. Aby ją odwiedzić należy rowery zostawić pod opieką i udać się pieszo, kierując się strzałkami.
 Długość ścieżki: ok. 3 km Czas przejścia: 2–2,5 godz. Oznakowanie: tablice przystankowe, strzałki oraz biało-czerwone znaki na drzewach.
Po zwiedzeniu ścieżki przyrodniczo-dydaktycznej rozpalamy ognisko, pieczemy kiełbaski i odpoczywamy. Kontynuując jazdę po odpoczynku, po 200 m napotykamy na szlaban, tuż przed nim skręcamy w lewo na drogę do Dylągowej. Nasza trasa pnie się teraz dość ostro pod górę i przez las wyjeżdżamy na odkryty grzbiet.

11,6 km – Trzymamy się drogi na wprost, która przez kilkaset metrów wiedzie po równym terenie ale następnie szybkim zjazdem sprowadza nas do doliny potoku, dopływ Sanu.

13,5 km – W najniżej położonej części zjazdu, obok cmentarza odchodzi droga w prawo, wzdłuż potoku w kierunku wsi Sielnica. My trzymając się głównej drogi rozpoczynamy kolejny dość stromy podjazd, na którym mijamy ładny kościół po lewej stronie.

14,6 km – Na szczycie podjazdu nasza droga robi wyraźny zakręt w prawo i zaraz rozpoczyna się zdecydowany zjazd przez las do wsi Pawłokoma. Przejeżdżamy przez fragment Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego, rzadko odwiedzany przez turystów, jakby schowany w szerokim zakolu Sanu.

16,9 km – W Pawłokomej zjazd kończy się, i końcowy odcinek wycieczki jest już łatwy.

18,4 km – Jeszcze tylko krótki podjazd i zjazd między Pawłokomą a Bartkówką, w której docieramy do mostu na Sanie.

20 km – Przekraczamy rzekę i jesteśmy w Dynowie.

21,6 km – Kończymy wycieczkę w miejscu jej rozpoczęcia.

Powyższy tekst pochodzi z pracy zbiorowej pn. “Trasy rowerowe po Pogórzu Dynowskim” wydanej przez Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego w 2002 r.

W związku ze sporym upływem czasu od wydania publikacji “Trasy rowerowe po Pogórzu Dynowskim” nawierzchnia dróg mogła ulec zmianie. Dlatego też odsyłamy do bardziej aktualnych informacji zawartych w przewodniku pt. “Doliną Sanu – rowerowa trasa przyrodniczo-edukacyjno-turystyczna”, który dostępny jest w wersji PDF na naszej stronie w zakładce (mapa trasy rowerowe – przewodnik).

Dubiecko – Rezerwat „Broduszurki” – Winne Podbukowina – Wybrzeże – Iskań – Nienadowa – Dubiecko
Długość trasy: 20 km
(rower górski)

Jest to trasa rowerowa, która w całości leży na terenie gminy Dubiecko. Łączy ze sobą łatwość poruszania się, piękne widoki, ciszę oraz możliwość zwiedzania zabytków kultury. Jest bardzo ciekawa pod względem przyrodniczym (rezerwat „Broduszurki”, kompleksy leśne), historycznym i kulturowym (ślady grodziska na Wybrzeżu, dworek w Nienadowej razem z zespołem parkowym, zamek w Dubiecku wraz z przylegającym parkiem, kościół rzymskokatolicki i cerkiew greckokatolicka w Dubiecku) i krajobrazowym (dwukrotnie przekraczamy rzekę San, po raz pierwszy na wiszącej kładce na Wybrzeżu i po raz drugi na moście drogowym w Iskani).

Nie jest to trasa trudna. Większa jej część wiedzie przez drogi żwirowe. Pewną trudność może sprawić tylko droga gruntowa obok rezerwatu „Broduszurki”.

Start – Trasę rowerową rozpoczynamy na parkingu samochodowym w centrum Dubiecka. Stamtąd wyjeżdżamy na drogę główną, skręcamy w lewo, kierując się w stronę Dynowa. Po drodze mijamy kościół parafialny i cerkiew greckokatolicką. Już po przejechaniu pół kilometra możemy zjechać z drogi asfaltowej na chodnik, który biegnie wzdłuż drogi na odcinku l,5 km.

2,8 km – Dojeżdżamy do miejscowości Bachórzec. Jadąc cały czas prosto po lewej stronie mijamy tablicę informującą nas, że znajdujemy się na terenie Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego.

3,5 km – Przed nami ostry zakręt w prawo. Tuż za nim skręcamy w lewo. Opuszczamy wygodny asfalt i od tej pory poruszać się będziemy drogami żwirowymi lub polnymi.
Uwaga! Podczas skręcania z drogi głównej prosimy o zachowanie szczególnej ostrożności, ponieważ zjazd na drogę boczną znajduje się w połowie zakrętu.
Początek tego etapu wita nas wygodną drogą żwirową, nadającą się do jazdy rowerowej. Z prawej strony dochodzi do niej droga polna, prowadząca do pól uprawnych. My jednak jedziemy prosto. Naszym oczom ukazuje się niewielki kompleks leśny: sosnowo-brzozowy, rezerwat „Broduszurki”. Jest to jedyne torfowisko typu przejściowego i wysokiego na terenie Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego.

4,6 km – Tuż przy tablicy informującej nas o ścieżce dydaktyczno-przyrodniczej zlokalizowanej na terenie rezerwatu, skręcamy w prawo.

4,9 km – Początek ścieżki dydaktyczno-przyrodniczej. Znajduje się tutaj tablica informacyjna oraz szczegółowy plan rezerwatu „Broduszurki”. Jest tutaj również dogodne miejsce do odpoczynku (ławki, stoły). Po krótkiej przerwie skręcamy w prawo na gruntową drogę, która prowadzi nas skrajem rezerwatu brzozowo-świerkowego (po prawej stronie), a po lewej podziwiać możemy widok na rozległe łąki i grunty orne. Musimy pamiętać, że część szlaku prowadzi przez trawiaste, nieco podmokłe tereny więc nasza wycieczka rowerowa może zmienić się w pieszą wędrówkę, szczególnie na wiosnę.

6,2 km – docieramy do końca ścieżki dydaktyczno-przyrodniczej. Tutaj możemy odstawić rowery i zobaczyć część torfowiska.

Rezerwat torfowiskowy „Broduszurki”

Jest to jedyne torfowisko typu przejściowego i wysokiego w południowej części województwa. Charakteryzuje się różnorodną florą, która zawiera elementy bagienne, pastwiskowe, leśne i łąkowe. Na szczególną uwagę zasługują zbiorowiska boru bagiennego, a także rosiczka okrągłolistna, pływacz zwyczajny, żurawina błotna, bagno zwyczajne. Bogactwo flory sprzyja występowaniu dużej liczby gatunków zwierząt: płazów (jaszczurki, padalec, żmija zygzakowata), gadów (ropucha szara, żaba wodna), owadów (jelonek rogacz, pływak żółtobrzeżek, nartnik, ważki), ptaków (bażanty, kuropatwy, kaczka krzyżówka, cyranka, cyraneczka) i ssaków (lis, kuna leśna).

Z rezerwatu wjeżdżamy na nawierzchnię smołową, która wiedzie nas pomiędzy domami na Winnym Podbukowinie.

7,5 km – dojeżdżamy do rozwidlenia dróg, skręcamy w lewo w kierunku Wybrzeża. Po lewej stronie widzimy niewielkie wzgórze tzw. Łysą Górę. Poprawie uległa nawierzchnia drogi, ponieważ wjeżdżamy na drogę asfaltową.

Łysa Góra

Wzgórze przez okolicznych mieszkańców często nazywane Manasterzem. Według krążącej legendy istniał tu niegdyś klasztor (monastyr) Bazylianów. Z wierzchowiny Łysej Góry rozciąga się piękna panorama okolicy i widok na pobliskie wsie – Winne Podbukowina, Bachórzec, Dubiecko, Przedmieście Dubieckie i Wybrzeże.

8,7 km – docieramy do drogi głównej na Wybrzeżu, która prowadzi do Dubiecka. Skręcamy w lewo. Przed nami wisząca kładka, którą przeprawiamy się na prawy brzeg Sanu. Naprzeciwko kładki znajduje się ośrodek Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży „Nadzieja”. Po drugiej stronie Sanu jedziemy w prawo, po drodze asfaltowej, mijając pojedyncze domy.

Wybrzeże

Na tę miejscowość składają się dwie dawne wsie: prawobrzeżna Ruska Wieś (pierwotna wieś Dubiecko) i lewobrzeżna Przysada, połączone wiszącą kładką. Naprzeciwko kładki znajduje się park, w którym rosną pomnikowe lipy i dęby, a także okazy takich drzew jak: sosna wejmutka, iglicznia, surmia zwyczajna. Na terenie parku znajduje się pięknie odnowiony budynek Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży.

9,5 km – Drogę asfaltową powoli zastępuje droga bita. Początkowo po prawej stronie mijamy grunty orne, a po lewej łąki, które stopniowo przechodzą w las iglasty, a potem mieszany. Ten odcinek drogi jest bardzo interesujący pod względem przyrodniczym (cały czas jedziemy blisko ściany lasu).

13,7 km – Po prawej stronie mijamy strzelnicę myśliwską, a po chwili wjeżdżamy na asfalt i skręcamy w lewo, przejeżdżając przez most drogowy na rzece San. Kierujemy się w stronę Dubiecka. Po przejechaniu ok. 2 km zbliżamy się do pierwszych zabudowań w Nienadowej.

Nienadowa

Wieś położona na lewym brzegu Sanu, leżąca ok. 2 km od Dubiecka. Po raz pierwszy wzmiankowana w dokumentach z 1441 r. Ozdobą tej miejscowości jest XIX-wieczny, klasycystyczny dworek, otoczony parkiem liczącym około 75 gatunków roślin i drzew (w tym wiele pomnikowych). Obok dworu zachowały się także dwie oficyny i dwie kordegardy oraz zabudowania gospodarcze. W dworku tym wakacje spędzał młody Aleksander Fredro.

17,6 km – Mijamy dworek w Nienadowej, Zespół Szkół Rolniczych i kierujemy się w stronę Dubiecka. Na 300 m przed skrzyżowaniem z drogą główną Przemyśl – Dynów, skręcamy w lewo z drogi asfaltowej na drogę wyłożoną płytami betonowymi. Po około 200 m rozpoczyna się droga żwirowa, równoległa do nurtu Sanu. Jej cały odcinek to łagodny podjazd do góry. Na końcu trasy rozciąga się piękny widok na prawobrzeżną część Wybrzeża.

19,4 km – Dojeżdżamy do drogi głównej. Skręcamy w lewo w stronę Dubiecka, mijając po prawej stronie Szkołę Podstawową im. Ignacego Krasickiego i Liceum Ogólnokształcące. Po prawej stronie mijamy park przy zamku. Trasę rowerową zakończyć możemy zwiedzając park i zamek.

Dubiecko

Pierwsza wzmianka o Dubiecku pochodzi z 1358 r. W tamtych latach Dubiecko zlokalizowane było na prawobrzeżnej części Wybrzeża. W 1407 r., gdy Mikołaj Kmita uzyskał od Władysława Jagiełły dla Dubiecka prawa miejskie, przeniósł je na lewy brzeg Sanu. Najcenniejszym zabytkiem Dubiecka jest XVIII-wieczny pałac z okalającym go parkiem. Tutaj w 1753 r. urodził się biskup Ignacy Krasicki, wielki poeta oświecenia. Zamek otacza park krajobrazowy z wieloma gatunkami drzew i krzewów. Rosną tu: dąb szypułkowy, miłorząb japoński, platany klonolistne, tulipanowce amerykańskie. W parku znajduje się pomnik postawiony w 1935 r. w dwusetną rocznicę urodzin poety.

W Dubiecku na uwagę zasługuje również kościół parafialny wybudowany w latach 1934–1952, wzniesiony na miejscu wcześniejszych, drewnianych kościołów, z których pierwszy pochodził z 1408 r., a także cerkiew greckokatolicka wybudowana w latach międzywojennych. W północnej części Dubiecka (od ulicy Wałowej) zachowały się ślady starego cmentarza żydowskiego zniszczonego podczas II wojny światowej.

Powyższy tekst pochodzi z pracy zbiorowej pn. “Trasy rowerowe po Pogórzu Dynowskim” wydanej przez Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego w 2002 r.

W związku ze sporym upływem czasu od wydania publikacji “Trasy rowerowe po Pogórzu Dynowskim” nawierzchnia dróg mogła ulec zmianie. Dlatego też odsyłamy do bardziej aktualnych informacji zawartych w przewodniku pt. “Doliną Sanu – rowerowa trasa przyrodniczo-edukacyjno-turystyczna”, który dostępny jest w wersji PDF pobierz

Ta wycieczka zaczyna się w Dubiecku od cerkwi greckokatolickiej pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, obok której wiedzie droga do Słonnego. Jedziemy drogą asfaltową ok. 6 km, podziwiając piękno Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego.

Gdy kończy się las, nieliczne zabudowania na początku Słonnego, po prawej stronie możemy zauważyć wierzbę, która mimo przeciwności losu próbuje się odrodzić. Około 50 m dalej skręcamy w prawo na kamienistą, śródpolną drogę, prowadzącą do lasu. /Z prawej strony mijamy zabudowania/. Tutaj zaczyna się trudny podjazd, ale warto. Gdy wyjedziemy na wzniesienie i zatrzymamy się, to nasze oczy ujrzą przepiękną panoramę Słonnego i okolic.

Jadąc dalej tą samą drogą dotrzemy do lasu, pola ornego, śródleśnego (mijamy po prawej stronie). Droga, skręcając nieco w lewo krzyżuje się z drugą drużką (między polem a nowo posadzonym lasem-szkółką). My skręcamy w tą dróżkę (w prawo), mijając piękne krzewy żarnowca. Kierujemy się do lasu. Tutaj na początku skręcamy w lewą ścieżkę i dojeżdżamy do polany, która niegdyś służyła jako paśnik dla dzikiej zwierzyny (siano tutaj zboże, rosną też drzewa owocowe). Jedziemy do końca polany i skręcamy w prawo. Po około 100 m naszym oczom ukazuje się cel: przepiękna aleja dębowa, która kwalifikuje się, by uznać ją jako pomnik przyrody. Podziwiamy także buki i inny starodrzew. Wracamy tą samą drogą do Dubiecka.

Powyższy tekst pochodzi z pracy zbiorowej pn. “Trasy rowerowe po Pogórzu Dynowskim” wydanej przez Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego w 2002 r.

W związku ze sporym upływem czasu od wydania publikacji “Trasy rowerowe po Pogórzu Dynowskim” nawierzchnia dróg mogła ulec zmianie. Dlatego też odsyłamy do bardziej aktualnych informacji zawartych w przewodniku pt. “Doliną Sanu – rowerowa trasa przyrodniczo-edukacyjno-turystyczna”, który dostępny jest w wersji PDF pobierz

Od cerkwi w Dubiecku rozpoczyna się wycieczka. Kierujemy się w stronę Dynowa. W Przedmieściu Dubieckim skręcamy z głównej drogi w stronę Winnego Podbukowiny. Jedziemy drogą ok. l km. Na końcu wyjeżdżamy pod górkę i skręcamy w pierwszą drogę na prawo. Około l km dalej kończy się droga asfaltowa i wtedy skręcamy w lewo. Dojeżdżamy do Broduszurek. Tutaj możemy odpocząć przy ognisku, a także podziwiać ciekawą roślinność torfowiskową wędrując ścieżką przyrodniczo-dydaktyczną po torfowisku „Winne-Podbukowina”.

Czas potrzebny do przejścia ścieżki wynosi ok. 40 minut.

Wracamy z powrotem na początku tą samą drogą tj., najpierw polną, a następnie skręcamy w prawo na asfaltową i po pewnym czasie w lewo. Zjeżdżając z górki po prawej stronie jest polna droga, którą kierujemy się w stronę niewielkiego zagajnika, widocznego z oddali. Jest to stary cmentarz greckokatolicki, który warto zwiedzić. Jadąc dalej do drogi asfaltowej skręcamy w lewo, do Dubiecka.

Powyższy tekst pochodzi z pracy zbiorowej pn. “Trasy rowerowe po Pogórzu Dynowskim” wydanej przez Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego w 2002 r.

W związku ze sporym upływem czasu od wydania publikacji “Trasy rowerowe po Pogórzu Dynowskim” nawierzchnia dróg mogła ulec zmianie. Dlatego też odsyłamy do bardziej aktualnych informacji zawartych w przewodniku pt. “Doliną Sanu – rowerowa trasa przyrodniczo-edukacyjno-turystyczna”, który dostępny jest w wersji PDF pobierz